ИРОН ÆВЗАГ

* Предыдущий урок * К содержанию * Следующий урок *

Урок 35

Ныхасуат	Разговорник
Куысты	На работе
Кæм кусыс?	Где ты работаешь?
Дæ куыст цы ран ис?	Где находится твоя работа?
Демæ ма чи кусы?	Кто ещё с тобой работает?
Цæуылнæ кусыс?	Почему не работаешь?
Директор дæм дзуры.	Тебя вызывает директор.
Хицау дæм дзуры.	Тебя вызывает начальник.
Дæ куыст фæдæ?	Ты закончил свою работу?
Куыст нæма фæдæ?	Ещё не закончил работу?
Фæдæ куыст?	Закончил работу?
Бухгалтерийы кусын.	Я в бухгалтерии работаю.
Бухгалтерæй кусыс?	Ты бухгалтером работаешь?
Рынчындоны кусыс?	Ты в больнице работаешь?
Абон нæ кусут?	Сегодня вы не работаете?
Абон нæ кусæм.	Мы сегодня не работаем.
Абон нал кусæм.	Сегодня уже не работаем.
Дæ пълан сæххæст кодтай?	Ты выполнил свой план?
Абон нæм æмбырд ис.	Сегодня у нас собрание.
Де ‘мкусджыты се ‘ппæты дæр зоныс?	Ты всех своих сотрудников знаешь?
Уый цавæр фирмæ у?	Что это за фирма?
Цавæр фирмæйы кусыс?	На какой фирме работаешь?
Уый зындгонд фирмæ у.	Это известная фирма.
Куыст уæм нæй?	У вас нет работы?
Ныртæккæ нæм куыст нæй.	Сейчас у нас нет работы.
Куыстмæ нæ цæуыс?	Ты не идёшь на работу?
Рагæй кусыс?	Давно работаешь?
Кусын æрæджы райдыдтон.	Я недавно начал работать.

Упражнения

1. Переведите предложения с помощью разговорника. Задайте к ним вопросы.

Образец: Æз Дзæуджыхъæуы вагонтæ цалцæггæнæн заводы кусын. – Кæм кусыс?

1) Æз Дзæуджыхъæуы вагонтæ цалцæггæнæн заводы кусын. 2) Мæ куыст нæ хæдзармæ æввахс у. 3) Ме ‘мкус-джыты се ‘ппæты дæр сæ нæмттæй зонын. 4) Директоры хæдивæгæй æрæджы райдыдтон кусын. 5) Хетæджы Уастырджийы бæрæгбон кæй у, уымæ гæсгæ абон нæ кусæм. 6) Райсом нæм фæскуыст æмбырд уыдзæн. 7) Тагъд æз дæр фæуы-дзынæн мæ куыстæгтæ.

2. С помощью разговорника переведите предложения на осетинский язык.

1) Если ты закончил свою работу, можешь идти домой. 2) Я в больнице недавно начала работать. 3) Сейчас у нас нет работы, и нас отпустили домой. 4) Ты завтра не идёшь на работу? 5) Ты всех знаешь, кто с тобой работает? 6) На какой фирме работает твой отец? 7) Простите, у вас не будет для меня работы?

Запомните значения слов

цалцæггæнæн ремонтный	ауагътой отпустили
æввахс близко	цæуылнæ почему не
æмкусджытæ сотрудники	рынчындон больница
хæдивæг заместитель	æмбырд собрание
æрæджы недавно	цавæр какой, какая, какое
фæскуыст после работы	зындгонд известный
куыстæгтæ работы, дела	рагæй давно

3. Текст

ЦÆРÆГОЙТЫ ХУЫЗ

Иууыл диссаг та у цæрæгойтæн сæ хуыз. æвæццæгæн, алчидæр федтаид, цард хъахъхъæныны тыххæй куыд фæивынц цæрæгойтæ сæ хуыз, уый. Кæрдæджы мидæг цы цъырцъырæгтæ æмæ æндæр ахæм лыстæг цæрæгойтæ ис, уыдон сты кæрдæгау цъæх. Бæласы цъарыл чи цæры, уыдон та сты бургомау кæнæ гæрæм. Къурупайы зæнг у сырх, æмæ уым цæрæнуат цы мыстытæ æркæнынц, уыдонæн сæ хуыз свæййы сырх. Бирæтæ федтаиккой тæрхъусы зымæг æмæ сæрд. Зымæг йæ хъуын вæййы урс, сæрд та – бурбын кæнæ гæрæм, йæ цæрæн-бынатмæ гæсгæ.

Ахæм цæрæгойтæ дæр ис, æмæ сæ хуыз бон бирæ хæттыты ивынц. Зæгъæм, хамелеон. Уый æдзухдæр йæ хуыз раив-баив кæны. Бæласы цонгыл куы бада, уæд ын вæййы бæласы цъары хуыз, цъæх сыфтæрты мидæг та – цъæх-цъæхид. æлыгмæ куы æргæпп кæны, уæд бур фесты, змисмæ куы бауайы, уæд та свæййы змисхуыз.

Пояснения к тексту

иууыл совсем	гæрæм пёстрый
цæрæгой животное	къурупа гречиха
хуыз окрас, цвет	зæнг стебель, ствол
æвæццæгæн наверное	цæрæнуат жильё, жилище
хъахъхъæныны тыххæй для защиты	тæрхъус заяц
фæивынц меняют	хъуын шерсть
цъырцъырæгтæ кузнечики	бурбын желтоватый
лыстæг мелкие	раив-баив кæны меняет
бæласы цъарыл на коре дерева	бæласы цонг ствол дерева
бургомау желтоватый	æлыг глина
	цъæх-цъæхид ярко-зелёный
	змисхуыз песочного цвета

9. Текст

ОЗЕРО БАЙКАЛ

Есть на земле места, прямо скажем, удивительные. К таким удивительным уголкам относится и озеро Байкал.

Да и какое это озеро – целое море. Его иначе и не называют местные жители. На его глади могло бы разместиться целое государство, такое, например, как Бельгия. Байкал – самое глубокое озеро в мире. Не всякое море имеет такую глубину – 1741 метр. В Балтийском море, например, самая большая глубина – 460 метров.

Вода в Байкале самая прозрачная, но очень холодная. В самые тёплые месяцы температура воды не поднимается выше +10^°. У берега она, правда, немного теплее, но купаться в такой воде охотников мало.

Но самое удивительное – это животный и растительный мир Байкала. Каких только подводных растений и рыб не увидишь здесь.

В Байкал втекает 336 рек и ручьёв, а вытекает из него одна большая река Ангара.

Пояснения к тексту

озеро цад	целое государство æнæхъæн паддзахад
прямо скажем раст куы зæгъæм	глубокое арф
удивительные диссаг	глубина арфад
уголки къуымтæ	например зæгъæм
море денджыз	прозрачная рæсуг
местные жители бынæттон цæрджытæ	самые тёплые хъармдæр
на его глади йæ лæгъзыл	у берегов былгæрæтты
могло бы разместиться æрбынат кæнид	купаться найын
подводный дæлдон	животный и растительный мир цæрæгойты æмæ зайæгхалты дуне

Работа над текстом

10. Тест №7

Из двух вариантов выберите наиболее правильный перевод:

1. В Байкал втекает 336 рек и ручьёв, а вытекает из него одна большая река Ангара.

а) Байкалмæ кæлы æртæ сæдæ æртын æхсæз цæугæдоны æмæ къада доны, кæлгæ та дзы ракæны иу стыр цæугæдон Ангара.
б) Байкалмæ кæлы æртæ сæдæ æртын æхсæз стыр æмæ къада цæугæдоны, уырдыгæй та ракæлы æрмæст иунæг Ангарайы дон.

2. В самые тёплые месяцы температура воды не поднимается выше +10^°.

а) Доны температурæ тæккæ хъармдæр мæйты плюс дæс градусæй бæрзонддæр не схизы.
б) Тæккæ хъармдæр мæйты доны температурæ не схизы бæрзонддæр плюс дæс градусæй.

3. К таким удивительным уголкам относится и озеро Байкал.

а) Ахæм диссаг къуымтæм хауы цад Байкал дæр.
б) Ахæм диссаджы къуымтæм хауы Байкалы цад дæр.

4. На его глади могло бы разместиться целое государство, такое, например, как Бельгия.

а) Йæ лæгъзыл йæ бон уыдаид бацæуын æнæхъæн паддза-хадæн, ахæм, зæгъæм, куыд Бельги.
б) Йæ лæгъзыл æрбынат кæнид ахæм æнæхъæн паддзахад, куыд, зæгъæм, Бельги.

5. Байкал – самое глубокое озеро в мире

а) Байкал – тæккæ арфдæр цад дунейы у.
б) Байкал тæккæ арфдæр цад у дунейы.

            К данному тесту имеется ключ.

Упражнения

11. Переведите и запомните тексты бесед в различных ситуациях.

♪ Беседы

I. Постхæссæгимæ ныхас. Разговор с почтальоном.

–  Æмбæлы уæм?
–  Табуафси! Мидæмæ!
–  Дзуццаты Хасан ам цæры?
–  О. Уый æз дæн. Хъусын дæм!
–  Мæнæ дæ номыл тел æрбацыд. Райс æй, æмæ мын, дæ хорзæхæй, мæнæ ам дæ къух авæр.
–  Табуафси! Бузныг!

II. Кабинеты ныхас. Разговор в кабинете.

–   Дæ бон хорз!
–   Кæй бон у, уый хорзæх дæ уæд!
–   Бахатыр кæн, хицау мæ хъæуы. Ам нæй?
–   Ам ис, фæлæ ныртæккæ телефонæй дзуры, æмæ уал иу гыццыл фæлæуу. Сбад уал, дæ хорзæхæй.
–   Бузныг!
–   Бахатыр кæ, хорз лæг, фæлæ цæй фæдыл æрбацыд-тæ, хицауæн куыд зæгъон?
–   Дæ хорзæхæй, зæгъ ын, куысты фарстаты фæдыл мæ хъæуы.
–   Табуафси, мидæмæ! æнхъæлмæ дæм кæсы.

Запомните значения слов

пост почта	хъусын слушаю
постхæссæг почтальон	цæй фæдыл по какому поводу
тел телеграмма

12. Переведите предложения на русский язык. Обратите внимание на построение предложений и употребление приложений (æмхасæн).

 1) Уæлæуæз, иу хохы тæккæ цъуппыл, сау къæйты æхсæн иунæгæй рæзы иу хæххон дидинæг.(Цомахъ) 2) Дард, комы нарæджы, кæрдæджы астæу рæзы иу быдырон дидинæг.(Цомахъ) 3) Комы нарæджы, доны былыл, зæлдаг кæрдæджы астæуæй йæ сæр сдардта фыццагау хъæлдзæгæй быдырон дидинæг.(Цомахъ) 4) Афтæ, æнæмæтæй, хъæл-дзæгæй æрвыста йæ чысыл бонтæ. (К.Арсен) 5) Зали, Тедойы ус, кæддæриддæр куыд кодта, ныр дæр афтæ лæууыдис, сывæллоныл хæцгæйæ. (Къоста)

13. Переведите предложения на русский язык. Обратите внимание на построение предложений, в особенности на способ выражения косвенной речи (фæрссаг ныхас).

1) Таймураз хъамайы фындзæй зæхх азылдта æмæ загъта, зæгъгæ, ард дын хæрын ацы зæххæй, сомы дын кæнын бæрзонд арвæй, куыд, дам, нæ ацы сыджыт йед-дæмæ ничи ахицæн кæндзæн. (Секъа) 2) Чермены Бобамæ хонæг арвыстой, уæлæ дæм Томиан дзуры, зæронд лæгтæ дæр уым сты æмæ дæумæ кæсынц, зæгъгæ. (Секъа)

Пояснения

уæлæуæз высоко	быдырон полевой
тæккæ цъуппыл прямо на вершине	зæлдаг шёлковый
къæйты æхсæн между каменными плитами	æнæмæтæй беспечно
дидинæг цветок	ард хæрын клясться
комы нарæджы в теснине ущелья