Омар Хайям. Цыппаррæнхъонтæ. — Дзæуджыхъæу: Ир, 1991.
Тæлмацгæнæг — Дзасохты Музафер
Русские переводы:
Г. Плисецкий, О. Румер,
В. Державин, И. Тхоржевский,
Н. Стрижков
81
Мæн нæ фæтæрсын кæндзæн æгъатыр мæлæт,
Стæй нæ рахъаст кæндзынæн дæуæй дæр, хъысмæт.
Уд мын рарди рæстæгмæ, æмæ йæ фæстæмæ
Ногæй ратдзынæн, афон куы ралæууа, уæд.
81
Смерти я не страшусь, на судьбу не ропщу.
Утешенья в надежде на рай не ищу.
Душу вечную, данную мне ненадолго,
Я без жалоб в положенный срок возвращу.
82
«Цы диссаджы хæрздæф кæнынц мæнæй тæнгъæд! —
Æппæлыд уарди,— уый у амондæн æгъгъæд».
«Уысмы бæрц чи худт, уый кæуын хъæудзæни азтæ»,—
Дзуапп радта булæмæргъ цыдæр æвзагыл уæд.
82
Сказала роза: «Ах, на розовый елей
Краса моя идет, которой нет милей!»
«Кто улыбался миг, тот годы должен плакать»,—
На тайном языке ответил соловей.
83
Мæ зачъетæй мæрзын сæндоны зæхх, къæсæр,
Æз нал æвзарын, нал, циу хорз æмæ æвзæр.
Куы рафæлдæхид зæхх, уæд расыгæй ысдзурин:
«Еууы нæмыг æрхауд, æвæццæгæн, кæмдæр».
83
Усами я мету кабацкий пол давно,
Душа моя глуха к добру и злу равно.
Обрушься мир,— во сне хмельном пробормочу я:
«Скатилось, кажется, ячменное зерно».
84
Кæд иунæгæн дæр нæй сæн ныуазыны бар,
Уæддæр æрвылбон нуаз æмæ æрвылбон зар,
Æрмæст-иу иу æртах æркал æнæмæнг зæхмæ,
Ыстæй-иу уый фæстæ дæ дзыхыл къус ысдар.
84
Хмельная чаша нам хотя запрещена,
Не обходись и дня без песни и вина;
На землю выливай из полной чаши каплю,
А после этого всю осушай до дна.
85
Зонд у махмæ дæлджинæг, нæ йын кæнынц кад.
Уымæн ралæууы алкæд æдылыты рад.
Цæй нынцъухон, куыннæуал æмбарон сæрфат:
Кæд мæм афтæмæй разилид амонды фат.
85
Так как разум у нас в невысокой цене,
Так как только дурак безмятежен вполне —
Утоплю-ка остаток рассудка в вине:
Может статься, судьба улыбнется и мне!
86
Кæд нæ тæрсыс, уæд самай ызнæгтимæ тох.
Кæд лæмæгъ дæ, уæд басæтт,— нæу алы лæг хох.
Фæлæ адæмы фæныкæй арæзт ног дурын
Ног кæй фестдзæн фæнык, уый дæ макуы уæд рох.
86
Смертный, если не ведаешь страха — борись.
Если слаб — перед волей аллаха смирись.
Но того, что сосуд, сотворенный из праха,
Прахом станет — оспаривать не берись.
87
У зæрдæнизтæ сафæг, куынæггæнæг сæн.
У сæры ристæ сафæг, куынæггæнæг сæн.
Рохы фæрæз, ныфсы ’вдадзæй макуы фæтæрсут, —
Рын, фыдкъæристæ сафæг, куынæггæнæг сæн.
87
Все недуги сердечные лечит вино.
Муки разума вечные лечит вино.
Эликсира забвения и утешенья
Не страшитесь, увечные,— лечит вино!
88
Цы зонæм цардæн мах? Æрмæстдæр сагъæс, мæт.
Сыкъайы фæрцы ма æрбайсæфы сæ фæд.
Дунейы туг у сæн, у дуне та нæ тугцъир.
Куыннæ нуазæм, зæгъ-ма, нæ тугцъиры туг уæд?
88
Твои дары, о жизнь,— унынье и туга;
Хмельная чаша лишь одна нам дорога.
Вино ведь — мира кровь, а мир — наш кровопийца.
Так как же нам не пить кровь кровного врага?
89
Сæдæ азы фæцæр кæнæ та мин фæцæр,
Мæлын хъæудзæни дæу æппынфæстаг уæддæр.
Паддзахы бынат ахс кæнæ та у мæгуыргур,—
Мæлæтæн нæу уæлдай, кæндзæни сар дæ сæр.
89
Хоть сотню проживи, хоть десять сотен лет,
Придется все-таки покинуть этот свет.
Будь падишахом ты иль нищий на базаре —
Цена тебе одна: для смерти санов нет.
90
Куы сисай ды дæ къух ныуæзтыл искæд бон,
Фæрæдидзынæ уæд, кæндзынæ тынг фæсмон.
Кæм зары булæмæргъ, кæм худы уарди къуыппæй,
Куыд рахæсдзынæ уым, зæгъ-ма, сæнæн тæрхон?
90
Не зарекайся пить бесценных гроздий сок,—
К себе раскаянье ты пустишь на порог.
Рыдают соловьи, и расцветают розы...
Ужели в час такой уместен твой зарок?
91
Ис ахæмтæ: хайуан сæ тæккæ хуыздæр ном.
Сæ ныхæстæ — дынджыр, сæ сæры зонд та — хом.
Бынатыл мард ысты. Ысбад бынаты абон,
Сæ цыппæртыл бырой цæмæй дæ разы сом.
91
Я знаю этот вид напыщенных ослов:
Пусты, как барабан, а сколько громких слов!
Они — рабы имен. Составь себе лишь имя,
И ползать пред тобой любой из них готов.
92
Уадз чызджыты рæсугъддæр дын пъатæ кæнæд,
Бирæ зондджындæр де ’мбал Чырыстийæ уæд,
Уæд дæ фæндырдзæгъдæг та дæсныдæр Зухрайæ,—
Кæд сыгъдæгуд нæ дæ, уыдон ницы сты уæд.
92
Если гурия страстно целует в уста,
Если твой собеседник мудрее Христа,
Если лучше небесной Зухры музыкантша —
Все не в радость, коль совесть твоя нечиста!
93
У æмбыдуидаг бæласы хуызæн зæронд.
Кар мæ сырх рустæ сцъæх кодта, фендæр сæ конд.
Мæн мæ царды цыппар къулы, цар æмæ дуарæй
Нал и иуæй дæр ныфс, сты кæлынхъус, тæссонд.
93
Старость — дерево, корень которого сгнил.
Возраст алые щеки мои посинил.
Крыша, дверь и четыре стены моей жизни
Обветшали и рухнуть грозят со стропил.
94
Цыфæнды арфдæр ран куы бамбæхсай дæ сæр,
Ыссардзæн дæм мæлæт æнцон фæндаг уæддæр.
У ацы дуне мард. Фæлтау ныззар, цæй, зарæг!
У ацы цард фæнык. Æркæн мын тагъддæр сæн!
94
Огню, сокрытому в скале, подобен будь,
А волны смерти все ж к тебе разыщут путь.
Не прах ли этот мир? О, затяни мне песню!
Не дым ли эта жизнь? Вина мне дай хлебнуть!
95
Тагъд дæ къæхты бын сау цъыфы фендзынæ мæн,
Уынджы астæу рыгдзагъд къуырфы фендзынæ мæн,
Искуы бырæттæй дзаг куыфы фендзынæ мæн,
Худинаджы тæккæ гуылфы фендзынæ мæн!
95
Ты у ног своих скоро увидишь меня,
Где-нибудь у забора увидишь меня,
В куче праха и сора увидишь меня,
В полном блеске позора увидишь меня!
96
Куы вæййын æз æвронг — мæ уæнгæл фесты цард.
Куы вæййын расыг, уæд мæ сæры зонд у мард.
Æз зонын иу заман æвронгæй нозты астæу, —
Зæххон лæгæн хуыздæр йæхицæй уысм нæ рард.
96
Когда бываю трезв, не мил мне белый свет.
Когда бываю пьян, впадает разум в бред.
Лишь состояние меж трезвостью и хмелем
Ценю я,— вне его для нас блаженства нет.
97
Нæ тугау сысынц ныр нæ къабæзты нæ тыхтæ;
Хъысмæтмæ нæй хатыр, сты маргæйдзаг йæ ныхтæ.
Нæма раздæхт нырма мæрдтæй фæстæмæ иу,
Кæй бафарстæуа уæд, ныххуыдтой кæд сæ дзыхтæ?!
97
Скудеет в жилах кровь, скудеют наши силы;
Ах, мало ли сердец убил ты, рок постылый!
Кто в дальний путь ушел, тот навсегда исчез,
Нам некого спросить о крае за могилой.
98
Кæд йæ къухты фæллойæ йæхицæн къæбæр
Кусы, ничи дзы загъта чъындыгопп, гæбæр,
Ницæйагæн цæмæн кува хъуамæ йæ сæрæй,
Кæнæ уымæн дæр, чи нæу йæхицæй дæлдæр?
98
Если труженик, в поте лица своего
Добывающий хлеб, не стяжал ничего,—
Почему он ничтожеству кланяться должен
Или даже тому, кто не хуже его?
99
Æхсай азæй фылдæр фæцæрдзынæ зынæй.
Уæдæ ныуазгæ сæн, æгъгъæд кæныс фынæй.
Дæ сæры кæхцæй дын нæма скодтой кæд дурын,—
Сæны дурыныл хæц, хуыздæр куыст уымæй нæй.
99
Упиться торопись вином: за шестьдесят
Тебе удастся ли перевалить? Навряд.
Покуда череп твой в кувшин не превратили,
Ты с кувшином вина не расставайся, брат.
100
Æз фæкодтон зæрондæй æрæджиау фæсмон.
Нæу мæн ысраст кæнын никæцы лæджы бон.
Æз сæрхъæн уыдтæн, хастон Хуыцауæн тæрхон,
Хæлдтон алкæд йæ фæдзæхст, зылын æв хуыдтон.
100
Я раскаянья полон на старости лет.
Нет прощения мне, оправдания нет.
Я, безумец, не слушался божьих велений —
Делал все, чтобы только нарушить запрет!
1 — 20 | 21 — 40 | 41 — 60 | 61 — 80 | 81 — 100
Гиясаддин Абу-ль-Фатх Омар ибн Ибрахим аль-Хайям Нишапури (1048-æм азы 18 майы, Нишапур — 1113-æм азы 4 декабры) уыди номдзыд персайнаг поэт, математик, астроном, философ.
Омар Хайям æгас дунейæн зындгонд у йæ цыппаррæнхъонты (рубаиты) фæрцы. Фæлæ ма уый басгуыхти канд дзырдаивады нæ, фæлæ цардархайды æндæр къабæзты дæр.