Осетинский язык он-лайн

Уæ бонтæ хорз!

Исчи уæ зоны цы нысан кæны дзырд «ричъи»?
Дыууæ хаты фембæлдтæн уыцы дзырдимæ. Иу хатт Хаджеты Таймуразы æмдзæвгæйы. Ис дзы ахæм рæнхъытæ:

Æз хорз зонын: мæнæй хуыздæр
Адзалы къух нæ хаты ничи:
Цæрдудæй дыл, уæлдай мыздæн,
Сыджыт æрæхгæндзæни ричъи.

Дыккаг хатт — йе 'фсымæр Джуссойты Нафийы æмдзæвгæйы. Мæнæ скъуыддзаг:

Зæронд, ныхгæн дæ къæсыл ричъи,
Ныр иунæгæй, æмырæй цæр, —
Уæддæр дæ не 'рцагурдзæн ничи,
Нæ хъæуы никæйы дæ сæр.

Чизоны æмæ ацы дзырдæй пайда кæнынц æрмæст Хуссары. Цыма гуырдзиагæнгæс у.
Нæдæр ирон-уырыссаг дзырдуаты ис, нæдæр Абайы-фырты цыппартомон дзырдуаты. Æрмæст ма йæ «Ирон æвзаджы орфографион дзырдут»-ы (Автортæ: Тахъазты Х, Багаты Н.) ссардтон. Фæлæ уым йæ нысаниуæджы тыххæй ницы фыст и.

Йемæ æз сцымыдис дæн — цыма цы амоны уыцы «ричъи». Æмæ кæд уæ исчи зоны цы у, уæд æй, уæ хорзæзхæй, мæнæн (махæн) бацамонут

Ты плохо искал (что неудивительно, там непривычная орфография; однако удобная для этимологических целей). У Абаева в четырёхтомнике это слово есть — поищи по буквам rik'i (и над k там черта, которая показывает, что /k’/ перед /i/ перешло в /č’/).

Означает (и вроде к приведённым тобой текстам подходит; ко второму, во всяком случае) простейший запор в виде палки, прибитой гвоздём посередине — палка вращается: когда она вертикально, дверь открыта, когда горизонтально, дверь закрыта.

Кстати, в «ныхгæн дæ къæсыл ричъи» сразу два необычных слова — вот это ричъи, помеченное у Абаева как южное, и къæс «хижина», которое у него подано с пометой «д.» — дигорское мол.

Смысл первого стихотворения от меня ускользает. Там какой-то художественный образ, но я его не улавливаю. Кто-нибудь переведёт?

Наверно плохо искал, или невнимательно посмотрел Сегодня вечером еще раз посмотрю. То, что къæс это не только дигорское слово это однозначно. У Хаджеты оно встречается на каждом шагу.

Насчет смысла первого четверостишья, я не совсем понимаю словосочетание «уæлдай мыздæн».

Я знаю хорошо: лучше меня
Никто не знает руку смерти:
Живьем на тебе, уæлдай мыздæн,
Земля закроет ричъи

Уæлдай мызд — это, наверное, «доплата, премия». «Премией твоей будет, что земля тебя надёжно закроет».
Такой депрессивный реализм.

Такой депрессивный реализм.

Оказывается стихотворение называется «Шахтер», так что «депрессивная» фраза имеет прямое значение (Сыджыт æрæхгæндзæни ричъи)



ШАХТЕР
Æз рухсæй талынгмæ куы цæуын,
Раст удæгасæй — мæрдтæм,
Уæд мæн хæрз амæндтæ нæ хъæуы,
Нæдæр фæкувын зæдтæн.

Æз хорз зонын: мæнæй хуыздæр
Адзалы къух нæ хаты ничи:
Цæрдудæй дыл, уæлдай мыздæн,
Сыджыт æрæхгæндзæни ричъи.

Уæлонтæ ма мæ цард, мæ ном
Сæ куывды, чи зоны ‘мæ мысой.
Мæлæт лæгыл нæ дары ком, —
Хъæр мæрдтæм никæцæй нæ хъуысы.

Фæлæ цæуын... Æмæ фæскуыст
Æнкъарын, сабийау, фыццаг хатт, —
Куыд æхцон у мæ уæнгты рыст,
Куыд æрттиваг у хуры уадздзаг!

Ричъи это грузинское слово, значит замок. По-моему, даже который не просто висячий замок, а на засов. но замок, короче, так что не парьтесь особо))