Осетинский язык он-лайн

В эту тему предлагаю сбрасывать резюме обсуждений о предпочитаемом стиле написания статей. Существуют, как известно, синонимы и синонимичные конструкции — для статей надо подбирать наиболее подходящие по стилю.

Это рабочая тема для сбора идей и замечаний, из которой впоследствии надо будет сделать руководство по стилю в помощь участникам.

__________________________
Первое стилистическое замечание выкристаллизовалось в общении пользователей Amikeco и Dziglo, касается оно употребления сложных предложений с „кæцы“ в противовес предложениям с „чи..., ахæм...“. Из имеющийся критики и из практики толкового словаря следует, что формы с „чи“ предпочтительнее, больше подходят для справочной литературы по стилю, воспринимаются читателем как более осетинские. Формы с „кæцы“ при этом допустимы, часто встречаются в периодике, но подходят нам меньше. Пример:

определение из толкового словаря —
АВАНТЮРÆ — Реалон тыхтæ æмæ уавæртæ нæ хынцгæйæ, исты æнæнхъæлæджы ныфсæй кæнгæ чи у, ахæм тæссаг хъуыддаг.
цитата из газетного текста —
Æз радзырдтон ахæмты тыххæй, кæцытæ хъахъхъæдтой Зикъарайы æфцæг.

Для примера переведём так и эдак несколько предложений с „который“ (заодно в статьи сложить можно будет):

1. Закон — в политике и юриспруденции набор правил или норм поведения, который определяет, предписывает или разрешает определённые отношения между людьми, организациями и государством, обеспечивает методы непредвзятого обращения с этими людьми, а также наказания для тех, кто не следует установленным правилам поведения.

2. В настоящей статье используется широкое понимание кинофантастики, которое позволяет дать более полное представление о предмете.

3. Риторический вопрос — риторическая фигура, представляющая собой вопрос, ответ на который заранее известен, или вопрос, на который даёт ответ сам спросивший. Также риторическим вопросом можно считать вопрос, ответ на который крайне очевиден.

Я понимаю, что использовать конструкцию с «кæцы» зачастую легче, особенно при переводе сложных предложений, но сам стараюсь избегать ее.
Могу привести примеры использования в серьезном тексте.

Сиукъаты Н. Дун-дуне нæ алфæмблай.
Первый закон Кеплера:

Алы планетæйæн дæр йæ орбитæ у эллипс, кæцыйæн йæ йу фокусы ис Хур.

Источник:
http://www.allingvo.ru/SCIENCE/astronom ... c169256347

Попробуем сказать это же, но без «кæцы(йæн)»

Алы планетæйæн дæр йæ орбитæ у ахæм эллипс, йæ фокусы Хур кæмæн ис.
А можно так:
Алы планетæйæн дæр йæ орбитæ у, йæ фокусы Хур кæмæн ис, ахæм эллипс.
---------------------------------------
Или вот из статьи В. Абаева «Фолклор»:
«Уæлдай ахъаз фæци фолклор уыцы адæмтæн, кæцытæ уыдысты тыхджындæр адæмтæй æфхæрд æмæ ыссæст æмæ, уымæ гæсгæ, сæ национ култур дæр сæфты къахыл фæцæйлæууыди».

Источник:
http://allingvo.ru/ETNOMIF/vaso_folklor.htm

Попробуем «переиначить».

«Уæлдай ахъаз фæци фолклор уыцы адæмтæн, тыхджындæр адæмтæй æфхæрд æмæ ыссæст чи уыди, æмæ уымæ гæсгæ сæ национ култур дæр сæфты къахыл фæцæйлæууыди».
------------------------------------------------------
Вот пример из статьи о Гамсахурдиа в Освики:

«1976 азы уыди Гуырдзыстоны Хелсинкийы къорды бындурæвæрджытæй иу, кæцыйыл 1989 азы сæвæрдтой ном Гуырдзыстоны Хельсинкийы цæдис.»
(само предложение коряво)
Наш вариант:
«1976-æм азы сси Гуырдзыстоны Хельсинкийы (хельсинкийаг?) къорды бындурæвæрджытæй иу. 1989-æм азы къордæн рардæуыд æндæр ном — Гуырдзыстоны Хельсинкийы цæдис»
(Получилось два предложения. Можно было и одним сказать, но по-моему в данном случае и так весьма прилично).
----------------------------
Вот из инета предложение:
«Уæдмæ нæ машинæйы размæ ралыгъд æрыгон адæймаг, кæцыйæн йæ уæхск уыд цæф æмæ дзы цыд туг.»
Источник:
http://sojcc.ru/iron_news/916.html

Очень некрасивое предложение.

«Уæдмæ нæ машинæйы размæ ралыгъд (разгъордта!), йæ уæхск цæф кæмæн уыд æмæ цæфæй туг кæмæн цыди, уыцы æрыгон адæймаг.»

«Уæдмæ нæ машинæйы размæ ралыгъд, йæ цæф уæхскæй туг кæмæн цыди, уыцы æрыгон адæймаг.»

«Уæдмæ нæ машинæйы размæ ралыгъд æрыгон адæймаг, йæ цæф уæхскæй туг кæмæн цыди»

Можно еще как-ниб. перевести
----------------------------
Вот из газеты «Хурзарин»:
«Æфсæддонты ’хсæн та сæйрагдæр у Иракъли Окруашвили, кæцыйæн бантыст канд йæ рагон оппонент Георги Хаиндравайы политикæйæ аиуварс кæнын нæ, фæлæ ма паддзахады сæргълæууæджы дæр фæстаг планмæ ахизын кæнын, фыссы „Известия“»

Сразу виден ужасный журналистский почерк.
Такое читать нелегко. Трудно понять что «фыссы» «Известия» ))

[Как пишет] газета «Известия», среди военных главным является Ираклий Окруашвили, которому удалось не только отстранить от политики своего давнего оппонента Георгия Хаиндрава, но и склонить главу государства к последнему плану.

Так что ли?
«Газет „Известия“ куыд фыссы, афтæмæй æфсæддонты ’хсæн хистæр (сæйрагдæр) у, йæ рагон ныхмæллæууæг Георги Хаиндравæйы политикæйæ аиуварс кæнын кæмæн бантыст, стæй паддзахады сæргълæууæджы фæстаг пълан райсынмæ чи сразы кодта, уыцы Ираклий Окруашвили».
Или так:
«Газет „Известия“ куыд фыссы, афтæмæй æфсæддонты ’хсæн хистæр (сæйрагдæр) у Ираклий Окруашвили. Гуырдзиаг министрæн бантысти канд йæ рагон ныхмæллæууæг Георги Хаиндравæйы политикæйæ аиуварс кæнын нæ, фæлæ ма паддзахады сæргълæууæджы фæстаг пълан райсынмæ сразы кæнын».

Можно придумать еще какой-нибудь вариант. По крайней мере, наши варианты поймут все, кто умеет читать. А вот хурзариновский...

----------------------------
Роман «Человек, который смеется».
Конечно, не «Лæг, кæцы худы (худгæ кæны)», а «Худгæ чи кæны, уыцы лæг».
----------------------------------------
А вот над переводом примеров Славика надо подумать ))

2. В настоящей статье используется широкое понимание кинофантастики, которое позволяет дать более полное представление о предмете.

Может так...

Ацы уацы спайда чынди, предмет тæккæ æххæстдæрæй чи бамбарын кæна, кинофантастикæйы ахæм уæрæх нысаниуæгæй.

Заметил, что в югоосетинских текстах есть конструкция, похожая на «..., кæцы...».
Собственно то же самое, только вместо «кæцы(-йæн, -йы, -мæ )» применяется «цыран» (цы+ран). Не припомню это слово в каком-ниб. североосетинском тексте. В Южной Осетии, судя по инету, эта конструкция довольно популярна. Также она несколько раз встречается в Толковом словаре, это при отстутствии (кажется) «..., кæцы ...».

Примеры.

Æмбарынгæнæн дзырдуаты:
«
Агглютинаци у, иуæй-иу æвзæгты (тюркаг,монгойлаг, финноугойраг æмæ æнд.) ахæм миниуæг, цыран стандартон аффикстæ механикон æгъдауæй æфтыд цæуынц æнæивгæ бындуртæ кæнæ уидæгтæм.
»

Газет «Хурзæрин»-ы:
«
Уырны мæ уый, æмæ æрмæстдæр архайдтыты æргомæй координаци кæныны уавæрты, кæрæдзи æмбарын æмæ кæрæдзийæн æххуыс кæныны бындуры нæ барадхъахъхъæнæг органтæн сæ бон бауыдзæн Хуссар Ирыстоны ахæм барадон уавæр саразын, цыран ахадæнæй скъуыддзаггæнæн уыдзæн республикæйы политикон, экономикон æмæ националон проблемæтæн.
»


http://sojcc.ru/iron_news/707.html
«
Фидæны мах фæнд кæнæм Футболы скъолайæ скъола-интернат саразын, цыран цæрдзысты æмæ ахуыр кæндзысты, æцæг легионертæ кæмæй рауайа, ахæм курдиатджын сывæллæттæ.
»


http://osinform.ru/3900-xussar_irystonan_u230r230sa_u_230dasdzinady_s230jrag_garant.html
«
Уæрæсе у сæрибар, демократон паддзахад, цыран алы æмбæстагæн дæр ис, разамынадон уавæрмæ æнæ кæсгæйæ, иу кæнæ иннæ цауы, фарсты æмæ разамонæг адæймаджы фæдыл йæ хъуыды зæгъыны бар.
»