Плиты Инал

Арæнтæ халгæ

Переводы, как женщины:
если верны, то – некрасивы.
А если красивы,
то – неверны.

Мориц Готлиб Сафир

Хороший переводчик в стихах - сильнее автора. Автору не нужно было придерживаться рамок и оригинала. Он писал как Бог на душу положит. Переводчику во сто крат труднее - и в тему попасть, и чтоб стихи были хорошие.

Граф де Валль

«Переводчик в прозе - раб,
переводчик в стихах – соперник…»

В.А. Жуковский

К ЧИТАТЕЛЮ

        Культура, литературное творчество, поэтическое слово, исходящее из сердец, стремящихся к высоким нравственным идеалам, любви и справедливости, несут в себе сильное гуманистическое начало. Но люди говорят на разных языках, и не всегда понимают друг друга. Им на помощь приходит искусство перевода, сметая барьеры, соединяя писателя и читателя через годы, через расстояния.

Переводчик.

Сергей Есенин

***

Я обманывать себя не стану,
Залегла забота в сердце мглистом.
Отчего прослыл я шарлатаном?
Отчего прослыл я скандалистом?

Не злодей я и не грабил лесом,
Не расстреливал несчастных по темницам.
Я всего лишь уличный повеса,
Улыбающийся встречным лицам.

Я московский озорной гуляка.
По всему тверскому околотку
В переулках каждая собака
Знает мою легкую походку.

Каждая задрипанная лошадь
Головой кивает мне навстречу.
Для зверей приятель я хороший,
Каждый стих мой душу зверя лечит.

Я хожу в цилиндре не для женщин -
В глупой страсти сердце жить не в силе,-
В нем удобней, грусть свою уменьшив,
Золото овса давать кобыле.

Средь людей я дружбы не имею,
Я иному покорился царству.
Каждому здесь кобелю на шею
Я готов отдать мой лучший галстук.

И теперь уж я болеть не стану.
Прояснилась омуть в сердце мглистом.
Оттого прослыл я шарлатаном,
Оттого прослыл я скандалистом.

1922

Сергей Есенин

***

Æз мæхи нæ сайдзынæн мæхæдæг,
Фенкъард зæрдæ, нал хъуысы йæ зарæг,
Адæм мæн цæмæн хонынц гæдылæг,
Адæм мæн цæмæн хонынц хылкъахæг?

Æз фыдуаг нæ дæн, нæдæр – абырæг,
Ахæстæтты мæгуырты нæ марын, –
Дæн хуымæтæг, уынгты лæппу, хъæлдзæг,
Мидбылхудгæ адæмыл æмбæлын.

Æз – мæскуыйаг хъеллауаг къæбæда,
Алкæмæн – чысыл лæвар мæ роны,
Ацы уынджы алкæцы къæбыла
Мæн мæ рог хъылдым цыдтытæй зоны.

Исты ‘фхæрд бæх мæн куы фены уынджы, –
Сцин кæны, уысммæ йæ маст æртайы,
Сырдтæн хорз хæлар дæн æз, æууæнкджын,
Ме ‘мдзæвгæтæй сырдты зæрдæ райы.

Æз цилиндры устытæм нæ цæуын,
Сонт хъуыдытæй зæрдæйы бон нал у, –
‘Ххормаг бæхæн адджын холлаг дарын
Цилиндрæй æнцон æмæ æхцон у.

Адæмы ‘хсæн æз хæлар нæ зонын,
Ис æндæр паддзахады уацар мæ зæрдæ,
Алкæцы куыдзы фыртæн йæ риуыл
Бакæнин мæ галстуктæн сæ хуыздæр.

Ныр мæ хъыг фæлыгъд, ирвæзт дæн мастæй,
Тар зæрдæмæ хуры тын ныккасти:
Уымæн хонынц адæм мæн гæдылæг,
Уымæн хонынц адæм мæн хылкъахæг.
 

Расул Гамзатов

Журавли

Мне кажется порою, что солдаты
С кровавых не пришедшие полей,
Не в землю нашу полегли когда-то,
А превратились в белых журавлей.

Они до сей поры с времен тех дальних
Летят и подают нам голоса.
Не потому ль так часто и печально
Мы замолкаем глядя в небеса?

Летит, летит по небу клин усталый,
Летит в тумане на исходе дня.
И в том строю есть промежуток малый -
Быть может это место для меня.

Настанет день и журавлиной стаей
Я поплыву в такой же сизой мгле.
Из-под небес по-птичьи окликая
Всех вас, кого оставил на земле.

Мне кажется порою, что солдаты
С кровавых не пришедшие полей,
Не в землю нашу полегли когда-то,
А превратились в белых журавлей

1976
 

Расул Гамзатов

Хæстонтæ

Фæкæсы-иу мæм хатт, æмæ хæстонтæ,
Рæстаг тохæй куы не ‘рыздæхынц, уæд,
Нæ сау зæхмæ нæ ацæуынц бынтондæр –
Цъæх-цъæхид арвы байсæфы сæ фæд.

Нырыонг уыдон уыцы раг замантæй
Тæхынц æмæ нæм дзурынц арвæй, дард, –
Уæдæ цæмæн, æрвон тыгъдадмæ скастæй
Нæ зæрдæ свæййы мадзура, æнкъард?

Тæхынц, тæхынц уæлæрвты уыдон, мигъты
Тæхынц фæлладæй, хур дæр къул кæны,
Зыны мæм се ‘хсæн иу бынат афтидæй, –
Æвæццæгæн, æнхъæлмæ мæм кæсы.

Æрцæудзæн бон – раст уариау сæ цурты,
Тæхдзынæн æз изæрмилты хæрдмæ,
Мæ цардыл мæт нæ кæндзынæн æз мур дæр,
Сымахмæ арвæй маргъы хъæр кæнгæ.

Фæкæсы-иу мæм хатт, æмæ хæстонтæ,
Рæстаг тохæй куы не ‘рыздæхынц, уæд,
Нæ сау зæхмæ нæ ацæуынц бынтондæр –
Цъæх-цъæхид арвы байсæфы сæ фæд.


 

Расул Гамзатов

О Родине¹

Понять я не мог, а теперь понимаю -
И мне ни к чему никакой перевод,-
О чем, улетая, осенняя стая
Так горестно плачет,
Так грустно поет.

Мне раньше казалось: печаль беспричинна
У листьев, лежащих в пыли у дорог.
О ветке родной их печаль и кручина -
Теперь понимаю,
А раньше не мог.

Не знал я, не ведал, но понял с годами,
Уже с побелевшей совсем головой,
О чем от скалы оторвавшийся камень
Так стонет и плачет
Как будто живой.

Когда далеко от родимого края
Судьба иль дорога тебя увела,
И радость печальна - теперь понимаю,-
И песня горька,
И любовь не светла,
О, Родина...

1979
_______________
1 Первая часть триптиха
 

Расул Гамзатов

Фыдызæххыл¹

Æз не ‘мбæрстон раздæр, ныр та йæ æмбарын
Дызæрдыг дæр ницы пайда у, бæгуы,
Цы зæрдæйæ фæззæджы мæргъты бардз зары,
Æцæгæлон бæстæм
Тæхгæйæ, - кæуы.

Фæндаггæрон рыджы сыфтæрты маст раздæр
Æнæбындур, мысæггаг касти мæнмæ.
Уыд райгуырæн къабазыл се ‘нкъард æрмæстдæр,
Ныр зонын, - сæ хъысмæт
Æркасти мæнмæ…

Нæ зыдтон, æрмæст æй мæ царды фæззæджы
Мæ урс сæрæй бамбæрстон уайтагъд, æваст,
Цæуыл кæуы мæсыгæй рахауæг сау дур,
Цæуыл у йæ катай,
Цæуыл у йæ маст.

Дæ райгуырæн къуымæй дæ дард ранмæ Хъысмæт
Куы акæна, к‘ мысай Фыдыбæстæ ‘дзух,
Уæд цин дæр æрхæндæг у, зард дæр нæу ‘нæмæт,
Хур дæр, цæвиттон,
Йæ рухсæй фæцух,
О, Фыдызæхх…


_______________
1 Триптихы фыццаг хай
 

Владимир Агатов ²

Тёмная ночь

Тёмная ночь, только пули свистят по степи,
Только ветер гудит в проводах, тускло звезды мерцают.
В тёмную ночь ты, любимая, знаю, не спишь,
И у детской кроватки тайком ты слезу утираешь.

Как я люблю глубину твоих ласковых глаз,
Как я хочу к ним прижаться теперь губами!
Тёмная ночь разделяет, любимая, нас,
И тревожная, чёрная степь пролегла между нами.

Верю в тебя, в дорогую подругу мою,
Эта вера от пули меня тёмной ночью хранила…
Радостно мне, я спокоен в смертельном бою,
Знаю встретишь с любовью меня, что б со мной ни случилось.

Смерть не страшна, с ней встречались не раз мы в степи.
Вот и теперь надо мною она кружится.
Ты меня ждёшь и у детской кроватки не спишь,
И поэтому знаю: со мной ничего не случится!

1943
_______________
2 Настоящее имя - Вэлвл Исидорович Гуревич
 

Владимир Агатов ²

Талынг æхсæв

Талынг æхсæв, хъуысы быдырæй нæмгуыты ‘хситт,
Дымгæ телты гуыз-гуыз кæны ‘рмæст, тарæй стъалытæ ‘рттивынц…
А-‘хсæв дæуæн, зонын, уарзон, æгъуыссæг фæци,
Æмæ авдæны фарсмæ дæ урс русыл цæссыг фæлидзы.

Тынг мысын дæу, мысын уарзон цæстыты фæкаст,
Тынг мæ фæнды, ныр дæ фарсмæ уысммæ куы фестин…
Талынг æхсæв дард фæхаста, мæ зæдæнвиц, мах,
Æмæ саудалынг тохы быдыр дардыл айтынг ис не ‘хсæн.

Иунæг дæуыл æз æууæндын, мæ уарзон, мæ цин,
Зонын фидар: æрмæстдæр дæ уарзт мæн фыдбылызæй хизы.
Райы мæ уд, æз æдæрсгæйæ тохмæ цæуын,
Зонын, уарзгæйæ ‘нхъæлмæ кæсыс, ды мæ уæззау уаргъ исыс.

Ма мын кæ ‘нкъард, æз мæлæтæй нæ тæрсын, уыныс, -
Мæнæ ныр дæр уый мæ сæрмæ, сынтау, куыд зилы…
Авдæны цур ды, зæрдæхсайгæ, ‘нхъæлмæ кæсыс,
Æмæ уый тыххæй, зонын, мæныл тых нæ фæуыдзæн ничи!


_______________
2 Æцæг ном - Вэлвл Исидоры фырт Гуревич
 

Михаил Ясень ³

Майаг вальс

Весна сорок пятого года -
Как ждал тебя синий Дунай.
Народам Европы свободу
Принес яркий, солнечный май.

На улицах Вены спасённой
Собрался народ стар и млад,
На старой израненной в битвах гармони
Вальс русский играл наш солдат.

Припев:
Помнит Вена, помнят Альпы и Дунай,
Тот цветущий и поющий яркий май.
Вихри венцев в русском вальсе сквозь года
Помнит сердце, не забудет никогда.

Легко, вдохновенно и смело
Солдатский вальс этот звучал,
И Вена кружилась и пела
Как будто сам Штраус играл!

А парень с улыбкой счастливой
Гармонь свою к сердцу прижал
Как будто он волжские видел разливы,
Как будто Россию обнял.

Припев.

Над Веной, седой и прекрасной
Плыл вальс, полон грез и огня.
Звучал он то нежно, то страстно
И всех опьяняла весна.

Весна сорок пятого года,
Как долго Дунай тебя ждал,
Вальс русский на площади Вены свободной
Солдат на гармони играл.

Припев.

1945
_______________
3 Настоящее имя – Михаил Аронович Гольдман
 

Иван Вазов

Само ти, солдатино чудесни...

(в памет на тържественото посрещане
на нашите войски в София на 14 Декември)

Само ти, солдатино чудесни,
всичко снесе на плещи се здрави,
само ти, юнако неизвестни,
нас спаси, България прослави!

Крилат на си - планини префръкна,
герой не бе - как се мре, научи,
ти с ура пушкалата затъкна,
ти на щик победата набучи.

Храбри идат твойте капитани,
радува ме цветна им корона;
ала ти, войнико невенчани,
горди сълзи правиш ме да рона!

Плача, кат ви гледам, братя прости,
така бледни, дрипави и прашни...
Добре дошли, мои царски гости!
Добре дошли, лъвове безстрашни!

София, Декември 1885.
 

Иван Вазов

Растдæр ды, хъайтар, хъæддых æфсæддон…

(14-æм декабры Софияйы не ‘фсæдты
цытджын фембæлд зæрдыл дарынæн)

Растдæр ды, хъайтар, хъæддых æфсæддон,
Хæсты стыр уаргъ де уæхсджытыл хастай,
Ды Фыдызæхх сау тугæй, нæ хæстон,
Балхæдтай, сæрибар цард ын радтай.

Ды болгарты кад бæрзонддæр систай,
Хæхты сæрмæ ‘нæ базыртæй стахтæ,
Сармадзантæ уды фарнæй састай,
‘Хсаргардыл уæлахиз уæд æрсагъдтай.

Раздзогтæ уындджын ысты, бæгуыдæр,
Зæрдæ райы, рухс кæны сæ уындæй,
Фæлæ ды, нæ цардбæллон æфсæддон,
Згъалыс ставд сæрыстыр сыг мæ цæстæй!

Стут фæлурс, фæллад, бызгъуыр, рыгæйдзаг,
Суынгæг и уæ уындæй тынг мæ зæрдæ…
‘Гас цæут, æдас домбайтæ, рæвдздæр!
‘Гас цæут, уæлахиздзау æфсæдтæ!

София, 1885 азы декабры мæй.
 

Борьба безмилостно жестока

Борьба безмилостно жестока.
Борьба, как говорят, эпична.
Я пал. Другой придёт на смену.
Имеет ли значенье имя?!

Расстрел, а за расстрелом - черви.
Вот так всё просто и логично.
Но в бурю будем снова вместе,
Народ мой, - мы тебя любили!

14 ч., 23.07.1942 г.

Перевод с болгарского - Инал Плиев

 

Сæрсæфæн тох – æвирхъау, карз, æгъатыр

Сæрсæфæн тох – æвирхъау, карз, æгъатыр.
Æмбисонды тох – афтæ дзурынц адæм.
Æpхаудтæн æз. Æндæр мæ бæсты бацыд.
Цы уæлдай у, цы гоймаг дæ, цы кар дæ?!

Æхсты тæрхон, æхсты фæстæ та – сау мæр.
Гъе, афтæ ‘нцонтæй алыг и нæ фарста.
Хъызт боны, зонут, иу уыдзæн нæ уавæр,
Мæ адæм, уымæн æмæ мах дæу уарзтам.

14 сахаты, 23.07.1942 аз.

Болгарагæй раивта Плиты Инал.

 

Роберт Рождественский

Эхо любви

Покроется небо пылинками звезд,
И выгнутся ветви упруго,
Тебя я услышу за тысячу верст,
Мы эхо… мы эхо….
Мы долгое эхо друг друга,
Мы эхо… мы эхо…
Мы долгое эхо друг друга.

И мне до тебя, где бы я ни была,
Дотронуться сердцем не трудно,
Опять нас любовь за собой позвала,
Мы нежность… мы нежность…
Мы вечная нежность друг друга,
Мы нежность… мы нежность…
Мы вечная нежность друг друга.

И даже в краю наползающей тьмы
За гранью смертельного круга,
Я знаю, с тобой не расстанемся мы,
Мы память… мы память…
Мы звездная память друг друга,
Мы память… мы память…
Мы звездная память друг друга.

Мы эхо… мы эхо…
Мы долгое эхо друг друга,
Мы эхо…. мы эхо…
Мы долгое эхо друг друга.

1977

Роберт Рождественский

Уарзты айзæлд

Цæппузыр ыстъалытæ – арвыл ызгъæлст,
Сæ цæнгтæ сæм бæлæстæ тасынц,
Цы фæнды дард ма уæм, нæ удтæ – æмхæст,
Мах – айзæлд... мах – айзæлд...
Кæрæдзи дард айзæлд стæм, уарзт-зыд,
Мах – айзæлд... мах – айзæлд...
Кæрæдзи дард айзæлд стæм, уарзт-зыд.

Цы фæнды дард ма уон, уæддæр мын нæу зын
Мæ зæрдæ дæ зæрдæмæ тавын,
Бæллиццаг, уæлмонц уарзт нæ йемæ кæны,
Уæздан уарзт... уæздан уарзт...
Уæздан уарзт нæ дадзинты хъазы,
Уæздан уарзт... уæздан уарзт...
Уæздан уарзт нæ дадзинты хъазы.

Нæ фæндаг мæрдон тар бæстæмæ куы уа,
Куы ницы бар дарæм Уæлзæхмæ,
Уæд уым дæр нæ уарзт уадз æппæт рухс кæна,
Раст хурау... раст хурау...
Раст хурау - бæллиццаг нæ уарзт дæр,
Раст хурау... раст хурау...
Раст хурау - бæллиццаг нæ уарзт дæр.

Уæздан уарзт... уæздан уарзт...
Раст хурау – бæллиццаг, бæгуыдæр,
Уæздан уарзт... уæздан уарзт...
Раст хурау – бæллиццаг, бæгуыдæр.

 

Лев Ошанин

Эх, дороги...

Эх, дороги, пыль да туман...
Холода, тревоги да степной бурьян.
Знать не можешь доли своей -
Может, крылья сложишь посреди степей.

Вьется пыль под сапогами, степями, полями,
А кругом бушует пламя да пули свистят.

Эх, дороги, пыль да туман,
Холода, тревоги да степной бурьян.
Выстрел грянет, ворон кружит.
Твой дружок в бурьяне не живой лежит.

А дорога дольше мчится, пылится, клубится,
А кругом земля дымится - чужая земля.

Эх, дороги, пыль да туман,
Холода, тревоги да степной бурьян.
Край сосновый, солнце встает.
У крыльца родного мать сыночка ждет.

И бескрайними путями, степями, полями,
Все глядят во след за нами родные глаза.

Эх, дороги, пыль да туман,
Холода, тревоги да степной бурьян.
Снег ли, ветер. Вспомним, друзья,
Нам дороги эти позабыть нельзя.

1945

Лев Ошанин

Ехх, фæндæгтæ...

Ехх, фæндæгтæ... Мигъ ныббадти,
Уазал æмæ катай, бур, бæзджын хæмпæл
Ды нæ зоныс ныр дæ сомбон,
Чизоны дæ мæлæт ам кæсы дæумæ.

Рыг, хæстон, цæгъдыс дæ къæхтæй, улæфт дæр нæ зоныс.
Д' алыварс та — пиллон, хъуысы нæмгуыты къуыззитт.

Ехх, фæндæгтæ... мигъ ныббадти,
Уазал æмæ катай, бур, бæзджын хæмпæл
Æхст фæцыди, сау сынт зилы:
Хæмпæлы дæ хæлар баззадис æдзард...

Фæндаг та тындзы, гъе, дарддæр, улæфын нæ уадзы,
Д' алыварс та судзы сау сыгъд æцæгæлон зæхх.

Ехх, фæндæгтæ... мигъ ныббадти,
Уазал æмæ катай, бур, бæзджын хæмпæл
Дард - фыдызæхх, хур ыскæсы.
Хæдзары æнхъæлмæ мад кæсы дæумæ.

Æмæ мады 'нкъард цæстытæ цы фæнды зынты дæр
Уарзгæйæ, кæсынц нæ фæдыл, тыхтæ нын дæттынц.

Ехх, фæндæгтæ... мигъ ныббадти,
Уазал æмæ катай, бур, бæзджын хæмпæл
Мит, тыхдымгæ цæстыл уайынц,
Махæн уыцы бонтæ ферохгæнæн нæй!..

 

Юрий Полухин

Родина

Родина, мои родные края!
Родина, весна и песня моя!
Гордою судьбою, светлою мечтою
Мы навеки связаны с тобой!
Да будет над страною небо голубое
И рассветный луч золотой!

Родина, тебе я славу пою!
Родина, я верю в мудрость твою!
Все твои дороги, все твои тревоги
Я делю с тобой, земля моя!
Дай мне любое дело, чтобы сердце пело!
Верь мне, как тебе верю я!

1960
 

Юрий Полухин

Фыдыбæстæ

Уарзын дæ, мæ Фыдыбæстæ, мæ цард!
Уарзын дæ, мæ уды уалдзыгон зард!
Буц хъайтар хъысмæтæй, рухс, æхцон бæллиццæй
Стæм æнустæм баст, дæ цин – мæ цин!
Уадз дæ ‘дзух рæвдауой арвы цъæх, рæдауæй,
Æмæ скæсгæ хуры тын зæрин!

Уарзон зæхх, дæу зардæй кадджын кæнын!
Уарзон зæхх, ды дæ куырыхон, фæрнджын!
Сты дæ рухс фæндæгтæ катайтæ, ныфсытæ
‘Ппæт мæн дæр, мæ зынаргъ, уарзон зæхх!
Ратт мын зын хæс, зын хъуыддаг, у сæм зæрдæ мондаг!
‘Ууæнд мыл, куыд дæуыл ‘ууæндын æз!


 

Борис Пастернак

Зимняя ночь

Мело, мело по всей земле
Во все пределы.
Свеча горела на столе,
Свеча горела.

Как летом роем мошкара
Летит на пламя,
Слетались хлопья со двора
К оконной раме.

Метель лепила на стекле
Кружки и стрелы.
Свеча горела на столе,
Свеча горела.

На озаренный потолок
Ложились тени,
Скрещенья рук, скрещенья ног,
Судьбы скрещенья.

И падали два башмачка
Со стуком на пол.
И воск слезами с ночника
На платье капал.

И все терялось в снежной мгле
Седой и белой.
Свеча горела на столе,
Свеча горела.

На свечку дуло из угла,
И жар соблазна
Вздымал, как ангел, два крыла
Крестообразно.

Мело весь месяц в феврале,
И то и дело
Свеча горела на столе,
Свеча горела.

1946

Борис Пастернак

Зымæгон æхсæв

Дымдта, дымдта æппæт зæххыл,
Дымдта фæйнæрдæм.
Æнкъард цырагъ сыгъди фынгыл,
Сыгъди мæ зæрдæ.

Сæрдыгон æхсæв ирд зынгмæ
Куыд тæхы дзынга,
Раст афтæ мит мæ рудзынгмæ
Фæтахт бындзыггай.

Уад митæй хъулон кодта авг,
Гуылф кодта ‘нæвгъау,
Цырагъ сыгъди, йæ мыдадз тагъд,
Цæссыджы ‘ртæхтау.

Цъæх царыл аууæттæ рæгъ-рæгъ, –
Цырагъы рухсæй,
Дыууæ хъысмæты – ‘нгом æндæгъд
Æмуарзт-æмудæй.

Дыууæ дзабыры астæрдыл
Гуыппгæнгæ хауди,
Цырагъдарæй та къабайыл
Мыдадз фæтагъди.

Тымыгъæй ницы зынд æппын,
Уым сæфт æппæтдæр.
Цырагъ, мæгуыр, сыгъди фынгыл,
Сыгъди мæ зæрдæ.

Цырагъыл фисынæй дымдта,
Туг-иу ысхъазыд,
Йæ базыртыл-иу монц хæрдмæ,
Дзуарау, схæцыд.

Февралы ‘нæрлæугæ тымыгъ
Дымдта фæйнæрдæм.
Цырагъ-иу арæх сыгъд фынгыл,
Сыгъди мæ зæрдæ.

 

William Everett Preston,
Bruce Carleton Fisher

YOU ARE SO BEAUTIFUL

You are so beautiful to me
You are so beautiful to me
Can't you see
You're everything I hoped for
You're everything I need
You are so beautiful to me

Such joy and happiness you bring
Such joy and happiness you bring
Like a dream
A guiding light that shines in the night
Heaven's gift to me
You are so beautiful to me

1973

 

Уильям Еверет Престон,
Брюс Карлтон Фишер

ДЫ ДÆ, ЗÆДАУ, РÆСУГЪД

Ды дæ, зæдау, рæсугъд мæнæн
Ды дæ, зæдау, рæсугъд мæнæн
Зоныс уый?
Мæ иунæг ныфс дæ царды
Мæ иунæг бæллицц царды
Ды дæ, зæдау, рæсугъд мæнæн

Мæнæн ды цардамонд хæссыс,
Мæнæн ды цардамонд хæссыс,
Раст, сæнтты.
Бæллиццаг рухс, сæттыс æхсæвы тар
Буц, æрвон лæвар,
Ды дæ, зæдау, рæсугъд мæнæн



 

Богомил Гудев

ЛУДО МЛАДО

Лудо младо сън засънило
на ръчица бела момина.
А мома се чудом чуди
милно й е да го буди,
драго й е да го гледа.
А мома се чудом чуди
милно й е да го буди,
драго й е да го гледа.

Па му рекла: - Съм те жалила.
Ставай, лудо, че е ранина.
Милно ми е да те будя,
ала слънце веке иде,
ала слънце ке ни види.
Милно ми е да те будя,
ала слънце веке иде,
ала слънце ке ни види.

Лудо младо проговорило:
- Как да стана, малай моме ле?
Как да стана, мило либе,
като нямам веке сила,
като ти си я изпила?
Как да стана, мило либе,
като нямам веке сила,
като ти си я изпила?


 

Богомил Гудев

СОНТ ЛÆППУ

Сонт лæппу фынты нынныгъуылди,
Уарзон чызджы урс, фæлмæн цонгыл.
Чызг та дис кæны, йæ цæст æй
Сыхъал кæнын дæр нæ уарзы, –
Уымæ кæсын ын адджын у.
Чызг та дис кæны, йæ цæст æй
Сыхъал кæнын дæр нæ уарзы, –
Уымæ кæсын ын адджын у.

Загъдта йын: «Мæ цæст нæ уарзы,
Фæлæ сыст, ысбон и, стын хъæуы.
Цæст дæ хъал кæнын нæ уарзы,
Фæлæ хур хæрдмæ фæцæуы,
Уый нæ фендзæни фынæййæ.
Цæст дæ хъал кæнын нæ уарзы,
Фæлæ хур хæрдмæ фæцæуы,
Уый нæ фендзæни фынæййæ».

Сонт лæппу йын афтæ дзуры уæд:
«Ныр куыд сыстон æз, рæсугъд чызгай,
Ныр куыд сыстон æз, мæ уарзон,
Иу мур дæр мæм тых куы нал и, –
Банызтай мын æй кæронмæ.
Ныр куыд сыстон æз, мæ уарзон,
Иу мур дæр мæм тых куы нал и, –
Банызтай мын æй кæронмæ».

Болгарагæй раивта Плиты Инал.
 

Чермен Дудаев

И В ЧЬИХ ТЫ СПИШЬ СЕЙЧАС ТУМАНАХ

И в чьих ты спишь сейчас туманах,
В чьих поцелуях грудь томишь?
Кому толкуешь про Париж,
Про свой Исакий в ливнях рваных?. .

Дорог и рук твоих атлас
Кому ложится в изголовье?
Кто пред тобою хмурит брови?
Кто говорит тебе: "для Вас..."?. .

Когда сменится гнев на милость
Мне не дано предугадать...
Твоих исканий благодать
Уже Голгофой обратилась...

Но непреложен мой закон –
Владикавказские привычки...
И я беру тебя в кавычки...
Суровым русским языком
Все чаще изъясняться стал;
Какая странная примета...
Где ж право горского поэта
Благословлявшего твой стан?

Благословлявшего твой лик,
Зеленых глаз твоих софиты,
Нагих колен твоих граниты
И жарких губ твоих родник...

2010
 

Дудайты Чермен

КÆЙ СÆНТТЫ КÆНЫС НЫР ФЫНÆЙ ТА

Кæй сæнтты кæныс ныр фынæй та,
Кæй пъатæй свæййы риу фæлмæндæр?
Исакийы аргъуан, Париж дæр
Кæмæн хъарыс тыххæй, мæ зæрдæ?

Кæй нывæрзæн вæййы дæ къух, -
Уæздан, лæгъз, рог æмæ фæрныг?
Дæ разы чи у ‘лхынцъæрфыг?
Кæй «Сымах»-æй нæ кæныс цух?

Нæ зонын æз, дæ их зæрдæмæ
Хур кæд ныккæсдзæни ног…
Дæ удвæрнон агуырдтæ рог
Нæ хъуыддаг разылдтой Голгофмæ…

Мæ фæткæн нæй фæцудæн, зон –
Уый Дзæуджыхъæуы рагон ахуыр…
Дыкъæдзгуыты дæ систон ‘нахуыр
Уырыссагау тызмæг, мæ бон,
Ныр-иу æз арæхдæр фæдзурын,
Бæгуыдæр, уый мæ дисы ‘ппары…
Зон, – хохаг поэтæн йæ бар у
Дæ нарæг астæуыл фæзарын.

Дæ уарзтæй ам фыцын - иунæг, æнцад,
Дæ цъæх цæстыты стъалытыл,
Дæ гом уæрджыты къæйдуртыл,
Дæ тæвд былтыл æнкъард – мæ зард.


 

Enzo Fusco

DICITENCELLO VUJE

Dicitencello a 'sta cumpagna vosta
ch'aggio perduto 'o suonno e 'a fantasia...
ch''a penzo sempe, tutt''a vita mia...
I' nce 'o vvulesse dicere, ma nun ce 'o ssaccio dí...

'A voglio bene... 'A voglio bene assaje!
Dicitencello vuje ca nun mm''a scordo maje.
E' na passione, cchiù forte 'e na catena,
ca mme turmenta ll'anema... e nun mme fa campá!..

Dicitencello ch'è na rosa 'e maggio,
ch'è assaje cchiù bella 'e na jurnata 'e sole...
Da 'a vocca soja, cchiù fresca d''e vviole,
i giá vulesse sèntere ch'è 'nnammurata 'e me!

'A voglio bene... Na lácrema lucente v'è caduta...
dicíteme nu poco: a che penzate?!
Cu st'uocchie doce, vuje sola mme guardate...
Levámmoce 'sta maschera, dicimmo 'a veritá...

Te voglio bene... Te voglio bene assaje...
Si' tu chesta catena ca nun se spezza maje!
Suonno gentile, suspiro mio carnale...
Te cerco comm'a ll'aria: Te voglio pe' campá!..


1930
 

Энцо Фуско

ЗÆГЪУТ-МА, ЧЫЗДЖЫТÆ

Зæгъут-ма, чызджытæ, уæ хорз хæларæн,
Мæ фын кæй фæлыгъд дард, мæ цард кæй сафтид.
Æдзух йæ фæлгонц мæ рыст зæрдыл кæй дарын,
Рæсугъддæр уымæй нæй зæххыл, йæ уарзтмæ йын бæллын.

Фæндыд мæхи дæр æргом зæгъын мæ уарзтыл,
Фæлæ мæ бон нæ баци, ‘васт бандзыг и мæ æвзаг.
Уæлмонц æнкъарæн йæ уацары мæн систа,
Йæ цæстыты фæлмæн бакаст - мæ иунæг хос мæнæн.

Йæхимæ ‘лвасы ‘ндон рæхысæй тынгдæр,
Бæллын йæ уарзтмæ, ме ‘нкъарæнтæ ‘мбæхсын.
Зæгъин ын хъавгæ: «Æнæхъуаджы æмбæхсыс ды,
Уæлмонц æрвон æнкъарæнæй дæ зæрдæ ‘ххæст кæй у!»

Зæгъут ын ноджы, кæй у сырхуадул уарди,
Кæй у рæсугъддæр хурæй, мæ зæд, æрттивгæ стъалы.
Дæ гамхуд аппар, зæгъ мын, ды дæр кæй судзыс
Уæларвон уарзты пиллонæй, кæй уарзыс мæн ды дæр!

Фæндыд мæхи дæр æргом зæгъын мæ уарзтыл,
Фæлæ мæ бон нæ баци, ‘васт бандзыг и мæ æвзаг.
Уæлмонц æнкъарæн йæ уацары мæн систа,
Йæ цæстыты фæлмæн бакаст - мæ иунæг хос мæнæн.

Италиаг æвзаджы неополитанаг диалектæй
дæлрæнхъонимæ раивта Плиты Инал.
 

Edgar Allan Poe

ELDORADO

Gaily bedight,
A gallant knight,
In sunshine and in shadow,
Had journeyed long,
Singing a song,
In search of Eldorado.

But he grew old –
This knight so bold –
And o`er his heart a shadow
Fell as he found
No spot of ground
That looked like Eldorado.

And, as his strength
Failed him at length,
He met a pilgrim shadow –
“Shadow,” said he,
“Where can it be –
This land of Eldorado?”

“Over the Mountains
Of the Moon,
Down the Valley of the Shadow,
Ride, boldly ride,”
The shade replied, -
“If you seek for Eldorado!”

1849

Эдгар Алан По

ЭЛЬДОРАДО

Цингæнгæ, цырд,
Иу барæг цыд,
Бон ивта 'хсæв йæ рады,
Йæ балц уыд дард,
Æхцон – йæ зард,
Йæ бæллицц – Эльдорадо.

Зæронд у ныр,
Хъаруйæ – стыр,
Æрмæст æнкъард йæ зæрдæ.
Уыны, йæ бон
Кæй нæу бынтон
Ыссарын Эльдорадо.

Йæ тых æваст
Куы баци саст,
Уæд федта 'ндæрджы хъæды,
«Хъус-ма, – зæгъы, –
Тынг мæ фæнды
Фенын Элдьдорадо!»

«Фатау, уæд, тæх
Мæймæ æд бæх,
Ма тæрс, ма дзур дард у.
Размæ æрмæст, –
Фена дæ цæст
Тагъддæр Эльдорадо».

 

Ruben Dario

EL CISNE

A Ch. del Gouffre

Fue una hora divina para el género humano.
El Cisne antes cantaba sólo para morir.
Cuando se oyó el acento del Cisne wagneriano
fue en medio de una aurora, fue para revivir.

Sobre las tempestades del humano oceano
se oye el canto del Cisne; no se cesa de oír,
dominando el martillo del viejo Thor germano
o las trompas que cantan la espada de Argantir.

¡Oh Cisne! ¡Oh sacro pájaro! Si antes la blanca Helena
del huevo azul de Leda brotó de gracia llena,
siendo de la Hermosura la princesa inmortal,

bajo tus alas la nueva Poesía
concibe en una gloria de luz y de harmonía
la Helena eterna y pura que encarna el ideal.

1896

 

Рубен Дарио

ДОНЫХЪАЗ

Ch. del Gouffre-йæн

Доныхъаз адæмæн уарзон у рагæй, – нæ кадджын фыдæлтæй.
Уый, дам, мæлæты хæдразмæ зæрдæрыстæй «зары», – кæуы.
Абон та Вагнеры доныхъаз, уалдзыгон хуры рæвдыдæй
Райгас и мæрдтæй, ныр цардæн уæздан кады зарæг кæны.

Доныхъаз зары йæ зæрдæйы хъæлдзæгæн мигъæмбæрзт арвæй,
Дардыл ивылынц йæ зæлтæ, æнустæм кæлдзысты, нæргæ.
Торы дзæбуджы гуыпп нал хъуысы зæхмæ бынтон дæр йæ зардæй,
Уаз Ангантиры æхсаргарды кой дæр нæ хъуысы бынмæ.

Байхъус уæд, Кроны фырт, доныхъаз! О, кæд, æцæгдæр, Еленæ
Райгуырд æрвгъуыз айкæй, – уый та æрæфтыдта Ледæ, –
Афтæмæй махæн æрхаста рæсугъддзинад дунемæ, – уæд

Айтынг кæн дардыл дæ урс-урсид базыртæ тагъддæр,
Ирд рухс, поэзи æмæ нæ гармонийы уацары бакæ, –
Уадз, æмæ райгуыра ‘нусон сыгъдæгдзинад, уарзты дæнцæг.

Испайнагæй дæлрæнхъонимæ
раивта Плиты Инал
 

Andres Eloy Blanco

ПУСТЬ ПАРУС ОБРЕТЕТ В НОЧИ ПРОЗРЕНЬЕ...

Пусть парус обретет в ночи прозренье!
Сквозь толщь воды сверкая чешуей,
веди его надежно за собой,
светящаяся рыба вдохновенья!
Спеши к заветной гавани своей
и погрузи корабль в ее объятья
там, где в гармонии невероятья
волна поет, как в роще - соловей.

Перевод С. Гончаренко

Андрес Элой Бланко

ТАЛЫНДЖЫ ДÆР НАУПÆЛÆЗ ЙÆ РАЗВÆНДАГ УЫНÆД!

Талынджы дæр наупæлæз йæ развæндаг уынæд!
Де ‘рттиваг хæрв доны бынæй, стъалыйау, зыны,
Нау дæ фæстæ ‘ууæнкджынæй, цъæх уылæнтыл цæуы,
Удцырыны ‘рттиваг кæф, йæ балцæй райгонд уæд!
Цырддæр цу дæ наулæууæнмæ: ‘хсызгон ын уыдзæн.
‘Рымысыд дæ уый дæр, у æрвон фарнæй æххæст,
Денджызæн йæ цæллахъ-цæллахъ хъуысдзæни æрмæст
Раст мæлгъæвзаг булæмæргъау, зарджытæ кæндзæн.


Вариант:
Талынджы дæр наупæлæз йæ развæндаг уыны!
Де ‘рттиваг хæрв доны бынæй, стъалыйау, зыны,
Нау дæ фæстæ ‘ууæнкджынæй, цъæх уылæнтыл цæуæд,
Удцырыны ‘рттиваг кæф, йæ балцæй райгонд уæд!
Цырддæр цу дæ наулæууæнмæ: ‘хсызгон ын уыдзæн.
Раст мæлгъæвзаг булæмæргъау, зарджытæ кæндзæн.
‘Рымысыд дæ уый дæр, у æрвон фарнæй æххæст,
Денджызæн йæ цæллахъ-цæллахъ хъуысдзæни æрмæст.

Испайнагæй дæлрæнхъонимæ
раивта Плиты Инал.
 

Andres Eloy Blanco

SILENCIO

Cuando tú te quedes muda,
cuando yo me quede ciego,
nos quedarán las manos
y el silencio.

Cuando tú te pongas vieja,
cuando yo me ponga viejo,
nos quedarán los labios
y el silencio.

Cuando tú te quedes muerta,
cuando yo me quede muerto,
tendrán que enterrarnos juntos
y en silencio;

y cuando tú resucites,
cuando yo viva de nuevo,
nos volveremos a amar
en silencio;

y cuando todo se acabe
por siempre en el universo,
será un silencio de amor
en silencio;

 

Андрес Элой Бланко

САБЫРДЗИНАД

Ды æваст куы бауай саугуырм,
Гоби æз куы бауон уайтагъд, –
Баззайдзысты-ма нын къухтæ
‘Мæ сабырдзинад.

Ды куы базæронд уай искуы,
Æз куы базæронд уон демæ, –
Махæн баззайдзысты былтæ
‘Мæ сабырдзинад.

Ды куы нæ уал уай цæрдæгас,
Æмæ æз зæххыл куы нæ уон, –
Мах фæрсæй-фæрстæм уыдзыстæм
Уыцы сабырдзинады.

Ды куы райгас уай фæстæмæ,
Æмæ æз мæрдтæй куы растон, –
Уарздзыстæм кæрæдзи арфдæр
Уыцы сабырдзинады.

‘Мæ куы фесæфа æппæт дæр
Алцы, алкуыдæр, æнустæм, –
Уæд нæ уарзт лæудзæн æмырæй
Уыцы сабырдзинады.

 

Alba Azuzena Torres

PEQUEÑA MUJER DE CABELLO HIRSUTO

Pequeña mujer de cabello hirsuto.
De grandes ojos y de andar sin tiempo.
Viajera de la noche, como una flor en luto.
¿De qué tierras lejanas te ha traído el viento?

¿De qué lagos sin nombre?
¿De qué pueblo perdido?
Flor silvestre de algún monte
donde el sol se acuesta herido.

¿Qué diosas ancestrales, aún desconocidas,
te ayudaron a huir de tu tribu sedentaria?
¿Qué nubes en el cielo anunciaron tu partida?

Pero se presentó la noche, y tú te has ido.
Pequeña, solitaria, legendaria.
Ocultándole a los hombres tu destino...

2011


 

Альба Асусена Торрес

АЛÆМÆТТАГ БÆЛЦЦОН ЧЫЗГ

Рæсугъд чызг ам æмбисæхсæв пыхцылсæрæй зылди.
Йæ цæстыты, цырагъау, ирд, кæлæйнаг рухс сыгъди.
Раст хъизæмайраг дидинæг, иппæрд дæ дугæй, саст,
Цы дымгæтæ нæм дард бæстæй æрхастой дæу æваст?

Кæм ысты, кæ, дæ зæхх, дæ дон, дæ арф, æнæном цад,
Дæ рох хъæубæстæ, бинонтæ, дæ бæллиццаг хæдзар?
Бæрзонд хæхтæй дæ? арф кæмттæй? æдзæрæгранæй? Зæгъ:
Цы бæстæ дын хæлар кодта йæ дзул æмæ йæ цæхх?

Цы рагон зæды, дуæджы æххуысы ‘руаджы ды
Дæ адæмы ныууадзгæйæ, фæбалц кодтай дæрдтыл?
Æнахуыр бæлццон, хъодыгонд, æмбисонды рæсугъд,

Фæткъуыбæласы буц уазæг фæкæ дæ рæзгæ уд,
Рæу æврагъ дæр дын, чизоны, фæрог кæна дæ мæт,
Кæд разынд диссаг, алæмæттаг де ‘нахуыр хъысмæт…

Испайнагæй дæлрæнхъонимæ
раивта Плиты Инал.

 

Анна Сумеркина

* * *

В час, когда ложится утро
Рядом с вами на подушку,
Вы похожи на изящно
сотворенную игрушку.

Ваши губы приоткрыты,
Вы – нагая безмятежность.
Я целую ваши веки,
словно воздух, очень нежно.

1997
 

Анна Сумеркина

* * *

Хуры буц зæрин тын уарзы
Райсом демæ базыл хъазын.
Ды, аив нывау, рæсугъд дæ,
уый дæумæ кæны тæхуды.

'Нæмæт ахстай хъæццул, сайынц
Мæн сæхимæ ног дæ былтæ,
'Васт мæ тæвд былтæ ныдзæвынц
рог дæ цъынд цæсты тъыфалтыл.


 

Сергей Михалков

Гимн России

Россия – священная наша держава,
Россия – любимая наша страна.
Могучая воля, великая слава –
Твоё достоянье на все времена!

Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой!

От южных морей до полярного края
Раскинулись наши леса и поля.
Одна ты на свете! Одна ты такая –
Хранимая Богом родная земля!

Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой!

Широкий простор для мечты и для жизни
Грядущие нам открывают года.
Нам силу даёт наша верность Отчизне.
Так было, так есть и так будет всегда!

Славься, Отечество наше свободное,
Братских народов союз вековой,
Предками данная мудрость народная!
Славься, страна! Мы гордимся тобой!

 

Сергей Михалков

Уæрæсейы Кады зарæг

Уæрæсе – нæ фæрнджын, уæлфæдзæхст паддзахад,
Уæрæсе – æвæджиау, уарзон бæстæ.
Æхсарджын, хъæддых мон, дзырддзæугæ ном, стыр кад
Æнустæм дæу ысты цы фæнды рæстæг!

Кад дын мыггагмæ, сæрибар Фыдыбæстæ,
‘Фсымæрон адæмты ‘нусон цæдис, –
Уый нын нæ зондджын фыдæлтæ ныффæдзæхстой!
Кад дын, нæ бæстæ! Дæ хуызæн кæм ис!

Раст хуссары денджызтæй суангдæр цæгатмæ
Куыд айтынг сты дардыл нæ хъæдтæ, нæ зæхх!
Ды – иунæг дунейы! Ды калыс тæмæнтæ,
Хуыцауы уаз арфæ – дæ дзул æмæ цæхх!

Кад дын мыггагмæ, сæрибар Фыдыбæстæ,
‘Фсымæрон адæмты ‘нусон цæдис, –
Уый нын нæ зондджын фыдæлтæ ныффæдзæхстой!
Кад дын, нæ бæстæ! Дæ хуызæн кæм ис!

Уæрæх фæндаг махæн бæллиц æмæ цардæн
Хæларзæрдæ сомбон рæдауæй дæтдзæн.
Тыхджындæр стæм номдзыд Фыдызæхмæ уарзтæй
Уыд афтæ, ‘мæ дарддæр дæр афтæ уыдзæн!

Кад дын мыггагмæ, сæрибар Фыдыбæстæ,
‘Фсымæрон адæмты ‘нусон цæдис, –
Уый нын нæ зондджын фыдæлтæ ныффæдзæхстой!
Кад дын, нæ бæстæ! Дæ хуызæн кæм ис!

 

Николай Гумилёв

Ты помнишь дворец великанов…

Ты помнишь дворец великанов,
В бассейне серебряных рыб,
Аллеи высоких платанов
И башни из каменных глыб?

Как конь золотистый у башен,
Играя, вставал на дыбы,
И белый чепрак ⁴ был украшен
Узорами тонкой резьбы?

Ты помнишь, у облачных впадин
С тобою нашли мы карниз,
Где звезды, как горсть виноградин,
Стремительно падали вниз?

Теперь, о скажи, не бледнея,
Теперь мы с тобою не те,
Быть может, сильней и смелее,
Но только чужие мечте.

У нас, как точеные, руки,
Красивы у нас имена,
Но мертвой, томительной скуке
Душа навсегда отдана.

И мы до сих пор не забыли,
Хоть нам и дано забывать,
То время, когда мы любили,
Когда мы умели летать.

1910
_______________
4 Матерчатая подстилка под седло поверх потника,
   служащая для украшения.
 

Николай Гумилёв

Лæууы ма ныр уæйгуыты галуан дæ зæрдыл…

Лæууы ма ныр уæйгуыты галуан
Дæ зæрдыл, мæ зæронд хæлар?
Бæрзонд мæсыг, стыр дуртæй амад,
Æвзистхæрв кæсæгты нымд бал?

Сыгъзæрин бæх, хъазгæ, куыд лæууыд
Йæ фæстæгтыл мæсгуыты раз,
Нывæфтыд æфтауæн ⁴ – хæрдгæхуыд
Æвзистæй сæрачы гæбаз…

Лæууынц ма дæ зæрдыл нæ хæхтæ,
Къуымбил мигъты айнæг æнкъард,-
Сæнæфсиры гагатау, зæхмæ
Куыд хаудысты стъалытæ тагъд.

Ныр та мын, мæ хæлар, уæндонæй,
Рæстдзинад, æнæмбæхсгæ, зæгъ:
Нæ удтæ ыскодтам æндонæй,
Нæ бæллиц та къæйтыл – хæррæгъ…

Нæ къухтæ тыхджындæр ысисты,
Нæ нæмттæ - дунетæн зындгонд,
Нæ удтæ та ‘нæмыр хъыллисты
Æнустæм нындзыг ысты, зон.

Нырма дæр нæ ферох и махæй,
Кæд рохгæнаг систæм, уæддæр,
Кæй уыдыстæм уарзынхъом рагæй,
Тæхын дæр кæй зыдтам кæддæр…


_______________
4 Фæлындынæн саргъ æмæ базæмбæрзæны ‘хсæн
   æвæрд лыстæн хæцъилæй.
 

Николай Гумилёв

Волшебная скрипка

Валерию Брюсову

Милый мальчик, ты так весел, так светла твоя улыбка,
Не проси об этом счастье, отравляющем миры,
Ты не знаешь, ты не знаешь, что такое эта скрипка,
Что такое темный ужас начинателя игры!

Тот, кто взял ее однажды в повелительные руки,
У того исчез навеки безмятежный свет очей,
Духи ада любят слушать эти царственные звуки,
Бродят бешеные волки по дороге скрипачей.

Надо вечно петь и плакать этим струнам, звонким струнам,
Вечно должен биться, виться обезумевший смычок,
И под солнцем, и под вьюгой, под белеющим буруном,
И когда пылает запад и когда горит восток.

Ты устанешь и замедлишь, и на миг прервется пенье,
И уж ты не сможешь крикнуть, шевельнуться и вздохнуть, —
Тотчас бешеные волки в кровожадном исступленьи
В горло вцепятся зубами, встанут лапами на грудь.

Ты поймешь тогда, как злобно насмеялось все, что пело,
В очи глянет запоздалый, но властительный испуг.
И тоскливый смертный холод обовьет, как тканью, тело,
И невеста зарыдает, и задумается друг.

Мальчик, дальше! Здесь не встретишь ни веселья, ни сокровищ!
Но я вижу – ты смеешься, эти взоры – два луча.
На, владей волшебной скрипкой, посмотри в глаза чудовищ
И погибни славной смертью, страшной смертью скрипача!

2 декабря 1907 года
 

Николай Гумилёв

Алæмæттаг скрипкæ

Валерий Брюсовæн

Ды куыд хорз лæппу дæ, хъæлдзæг, о, куыд райдзаст у дæ бахудт,
Ма кур ацы амонд, ма кур, – уый хъæстæ кæны æппæт.
Ды нæ зоныс: ацы скрипкæ тар, æмбæхст тыхтимæ баст у,
Хъазт райдайæгæн йæ хъысмæт у æбуалгъ тасæй æххæст!

Ацы алæмæттаг скрипкæ чи райса йæ барджын арммæ, –
Уымæн фесæфдзæн æнустæм йе ‘нæмæт цæстыты рухс,
Дæлимонтæ уарзынц хъусын ацы ʻвæджиауы цагъдмæ,
Скрипкæйыл цæгъдджыты фæдыл сонт бирæгътæ зилынц, хъус!

Хъуамæ ‘нæрлæугæйæ хъуыса ацы тагты зард, æрдиаг,
Хъуамæ ‘нæрлæугæйæ кафа скрипкæйы æрра æрдын,
Хур, фыдхъызт, тымыгъы хъаза, раст йæ зæрдæйы фæндиаг,
Дард Ныгуылæны цъæх артмæ, Скæсæны пиллоны бын.

Ды куы ферхъæцай фæлладæй, æмæ иу рæдыд куы ‘руадзай, –
Иу змæлд дæр дæ бон нæ уыдзæн, нæ улæфт, нæдæр цъæхахст, –
Уайтагъд сонт бирæгътæ иумæ, тугмондаг, æвирхъау бардзæй
Урс-урсид дæнгæгтæй хъуырмæ уæд фæлæбурдзысты ‘васт.

Бамбардзынæ уæд, цы сайдæй разылди дæуыл æппæт дæр,
Хъæлдзæгæй, æнæнæмæт зардæй зæрдæ чи ирхæфста знон.
Уæд азары комулæфтæй уайтагъд асæлдзысты уæнгтæ,
Уарзон чызг кæудзæн, хæлар та хъуыдыты ныгъуылдзæн, зон.

Дарддæр, лæппу! Ам нæ уыдзæн нæ хъæлдзæг цард, нæ хæзнатæ!
Фæлæ æз уынын – ды худыс, уæдæ размæ – сгар, æвзар.
Дæу уæд алæмæттаг скрипкæ, ‘дæрсгæ ʻвиллон сырдтæм бафсæр,
Æмæ скрипкæйыл цæгъдæджы ‘вирхъау, кадджын мæлæт ссар!


 

Николай Гумилёв

Жираф

Сегодня, я вижу, особенно грустен твой взгляд,
И руки особенно тонки, колени обняв.
Послушай: далёко, далёко, на озере Чад
Изысканный бродит жираф.

Ему грациозная стройность и нега дана,
И шкуру его украшает волшебный узор,
С которым равняться осмелится только луна,
Дробясь и качаясь на влаге широких озер.

Вдали он подобен цветным парусам корабля,
И бег его плавен, как радостный птичий полет.
Я знаю, что много чудесного видит земля,
Когда на закате он прячется в мраморный грот.

Я знаю веселые сказки таинственных стран
Про черную деву, про страсть молодого вождя,
Но ты слишком долго вдыхала тяжелый туман,
Ты верить не хочешь во что-нибудь, кроме дождя.

И как я тебе расскажу про тропический сад,
Про стройные пальмы, про запах немыслимых трав…
Ты плачешь? Послушай… далёко, на озере Чад
Изысканный бродит жираф.

9 октября 1907 года
 

Николай Гумилёв

Жираф

Уæлдай æнкъард абон дæ бакаст, дзæбæх æй уынын,
Дæ къухтæ дæр абон уæлдай мæллæг, уæрджытыл тыхт,
Мæ ныхасмæ байхъус: дард, дард ран, цад Чады былыл
Уæздан жираф тезгъо кæны.

Аив фердæхт, талас у уымæн Хуыцауæй лæвæрд,
Йæ цармыл æнахуыр ныв дардмæ рæсугъдæй зыны,
Быцæу кæнын йемæ æрмæстдæр мæй уæнды, хæлæг,
Уæрæх цæдты айдæнты ‘нкъардæй куы уыны йæ ныв.

Уый дардæй у науы нывæфтыд пæлæзы хуызæн,
Йæ цыд та – фæлмæн, лæгъз, раст мæргъты зæрдæрайгæ тахт,
Æз зонын, цы 'мбисонды диссæгтæ фены нæ зæхх,
Уый мрамор лæгæтмæ куы бавæры 'зæры йæ къах.

Зындгонд сты тæвд бæстæты хъæлдзæг аргъæуттæ мæнæн,
Æвдисынц нын сау чызджы, 'рыгон фæтæджы фæлгонц,
Æрмæст ды æгæр улæфт кодтай цъæх-цъæхид фæздæг,
Дæ æууæнк дын фесæфта сайды æгъатыр æфсондз.

Æмæ дын куыд радзурон, ирддæр цы лæууы зæрдыл,
Рæхснæг пальмæ, тропикты ‘нахуыр кæрдæджыты кафт...
Кæуыс? Уæдæ Чады бæрзонд былыл тезгъо кæны
Нæ уæздан, сæрыстыр жираф.


 

Николай Гумилёв

Любовь

Надменный, как юноша, лирик
Вошёл, не стучася, в мой дом
И просто заметил, что в мире
Я должен грустить лишь о нём.

С капризной ужимкой захлопнул
Открытую книгу мою,
Туфлёй лакированной топнул,
Едва проронив: не люблю.

Как смел он так пахнуть духами!
Так дерзко перстнями играть!
Как смел он засыпать цветами
Мой письменный стол и кровать!

Я из дому вышел со злостью,
Но он увязался за мной,
Стучит изумительной тростью
По звонким камням мостовой.

И стал я с тех пор сумасшедшим,
Не смею вернуться в свой дом
И всё говорю о пришедшем
Бесстыдным его языком.

1912
 

Николай Гумилёв

Уарзт

Сæрыстыр, лæппу-лæгау, лирик
Мæ хæдзармæ бацыд æваст.
Уыд йе схъæл ныхæстæн сæ мидис –
Уа хъуамæ ʻрмæст ууыл мæ маст.

Тæргайгуыз, былысчъилтæ кодта,
Мæ чиныг мын бахгæдта сонт,
Йæ дзабырæй астæрд æрхоста
ʻМæ загъта: «Нæ уарзын бынтон».

Йæ духи къæйных хæрздæф кодта,
Налатæй йæ къухдарæн зынд,
Стæй дидинджыты бын фæкодта
Мæ хуыссæнтæ æмæ мæ фынг.

Мæ хæдзар фæуагътон мæстыйæ,
Уый сбæндæн мæ фæстæ, ныййарц,
Йæ лæдзæг зылланг уыртыл хойы,
Цæвиттон ын арц у, ʻви старц.

Гъе, афтæ фæцух дæн мæ зондæй,
Мæ хæдзармæ налдæр уæндын,
Æрцæуæджы ʻнæфсæрм æвзагæй
Æдзухдæр йæ кой кæнын ныр.


 

Николай Гумилёв

Поэт

Я слышал из сада, как женщина пела,
Но я, я смотрел на луну.

И я никогда о певице не думал,
Луну в облаках полюбив.

Не вовсе чужой я прекрасной богине:
Ответный я чувствую взгляд.

Ни ветви дерев, ни летучие мыши
Не скроют меня от него.

Во взоры поэтов, забывших про женщин,
Отрадно смотреться луне,

Как в полные блеска чешуи драконов,
Священных поэтов морей.

1918
 

Николай Гумилёв

Поэт

Æз дыргъдонæй хъуыстон, сылгоймаг куыд зарыд,
Мæнæн та уыд мæймæ мæ каст.

Хъуыды дæр нæ кодтон æз, чи зарыд, ууыл,
Æз бауарзтон æврæгъты мæй.

Зæдæнвиц рæсугъдæн æцæгæлон нал дæн,
Йæ бакаст ын хатын æз дæр.

Æййафы мæ бæлæсты къабæзты ‘хсæнты
Нæ мæ ‘мбæхсынц уымæй бынтон.

Сылгоймаг кæмæй ферох, уыцы поэтты
Цæстыты мæй, райгæ, кæсы,

Раст фурдтæ ‘мæ денджызты номдзыд поэттæ –
Кæфхъуындарты ‘рттиваг хæрвты.


 

Николай Гумилёв

Мечты

За покинутым, бедным жилищем,
Где чернеют остатки забора,
Старый ворон с оборванным нищим
О восторгах вели разговоры.

Старый ворон в тревоге всегдашней
Говорил, трепеща от волненья,
Что ему на развалинах башни
Небывалые снились виденья.

Что в полете воздушном и смелом
Он не помнил тоски их жилища
И был лебедем нежным и белым,
Принцем был отвратительный нищий.

Нищий плакал бессильно и глухо,
Ночь тяжелая с неба спустилась,
Проходившая мимо старуха
Учащенно и робко крестилась.

1907
 

Николай Гумилёв

Бæллицтæ

Иу æппæрст, рох хæдзарæн йæ фæстæ,
Раст, фæлдæхт æмбонд сауæй кæм ныддур,
Уым сæ мондæгтыл кодтой ныхæстæ
Сау сынт æмæ бызгъуырты мæгуыргур.

Сау зæронд сынт-иу катай фæкæны,
Мæнæ гъе, ныр дæр, ризгæйæ, загъта,
Зæгъгæ, рагон мæсыджы пырхæнты
Уый æнахуыр, адджын фынтæ федта.

Цыма, уæлдæфы ʻдæрсгæ фæцæйтахт
Æмæ зæрдæйы удуынгæг алыгъд,
Фестад урс фæлмас доныхъаз уайтагъд,
Уыд æлгъаг мæгуыр паддзахы буц фырт.

Хъуыст мæгуыргуры ʻнæбон, æлхъывд куыд,
Арв уæззау æхсæв зæххыл æркалдта,
Тарст зæронд ус сæ фæрсты фæцæйцыд,
Тагъд-тагъд дзуæрттæ йæхиуыл æфтыдта.


 

Николай Гумилёв

Память

Только змеи сбрасывают кожи,
Чтоб душа старела и росла.
Мы, увы, со змеями не схожи,
Мы меняем души, не тела.

Память, ты рукою великанши
Жизнь ведешь, как под уздцы коня,
Ты расскажешь мне о тех, что раньше
В этом теле жили до меня.

Самый первый: некрасив и тонок,
Полюбивший только сумрак рощ,
Лист опавший, колдовской ребенок,
Словом останавливавший дождь.

Дерево да рыжая собака -
Вот кого он взял себе в друзья,
Память, память, ты не сыщешь знака,
Не уверишь мир, что то был я.

И второй... Любил он ветер с юга,
В каждом шуме слышал звоны лир,
Говорил, что жизнь - его подруга,
Коврик под его ногами - мир.

Он совсем не нравится мне, это
Он хотел стать богом и царем,
Он повесил вывеску поэта
Над дверьми в мой молчаливый дом.

Я люблю избранника свободы,
Мореплавателя и стрелка,
Ах, ему так звонко пели воды
И завидовали облака.

Высока была его палатка,
Мулы были резвы и сильны,
Как вино, впивал он воздух сладкий
Белому неведомой страны.

Память, ты слабее год от году,
Тот ли это или кто другой
Променял веселую свободу
На священный долгожданный бой.

Знал он муки голода и жажды,
Сон тревожный, бесконечный путь,
Но святой Георгий тронул дважды
Пулею не тронутую грудь.

Я - угрюмый и упрямый зодчий
Храма, восстающего во мгле,
Я возревновал о славе Отчей,
Как на небесах, и на земле.

Сердце будет пламенем палимо
Вплоть до дня, когда взойдут, ясны,
Стены Нового Иерусалима
На полях моей родной страны.

И тогда повеет ветер странный -
И прольется с неба страшный свет,
Это Млечный Путь расцвел нежданно
Садом ослепительных планет.

Предо мной предстанет, мне неведом,
Путник, скрыв лицо; но все пойму,
Видя льва, стремящегося следом,
И орла, летящего к нему.

Крикну я... но разве кто поможет,
Чтоб моя душа не умерла?
Только змеи сбрасывают кожи,
Мы меняем души, не тела.
 

Николай Гумилёв

Зæрдылдарæн

Кæлмытæ ʻрмæст аппарынц сæ цæрмттæ,
Уд цæмæй ысхъомыл уа фæрнæй,
Мах, хъыгагæн, стæм бынтон æндæртæ,
Мах та ивæм удтæ, буæрттæ – нæ.

О, зæрдылдарæн, уæйыджы армæй
Цард кæныс йæ идонæй, бæхау,
Ацы буары чи царди мæ разæй,
Уыдоныл мын радзур, скæн æгъдау.

Иууыл фыццаг уыд мæллæг, æнæуынд,
Бауарзта æрмæстдæр къохты тар,
Хауд сыфтæр, кæлæнгæнæг, йæ иу дзырд
Къæвдайæн урæдта тагъд йæ уард.

Равзæрста дыууæ ʻмбалы йæхицæн:
Иу уыд бур куыдз, иннæ та – бæлас.
Уыйимæ мын иумиагæй – ницы,
Никæй бауырндзæн, кæй уыдтæн æз.

Дыккаг уарзта хуссары тæвд дымгæ,
‘Дзух йæ хъустыл фæндыры цагъд уад,
«Цард мæ хæлар у», – дзырдтой йæ былтæ.
Дуне та – къæхты бын гауыз уæд.

Уый мæ зæрдæмæ нæ цыд бынтондæр,
Уый фæндыд суын паддзах, стæй – хуыцау,
Уый æрсагъта ‘ппæлой фыст «поэт дæн»
Ме ‘дзæм хæдзары дуарыл, бецау!

Уарзон мын – сæрибары æвзæрст лæг,
Денджызтыл цæуæг æмæ æхсæг,
Зарыдысты йын зыллангæй дæттæ
Æмæ кодтой æврæгътæ хæлæг.

Уыд бæрзонд йæ халагъуд, тæмæссаг,
Хæргæфстæ – цæрдæг æмæ тыхджын,
Раст, сæнау, æнæфсисæй, фæнуæзта
‘Цæгæлон зæххы уæлдæф, адджын.

Ды, зæрдылдарæн, кæныс лæмæгъдæр,
Уый уыдис, æви уыдис æндæр,
Буц сæрибар чи баивта ʻнæмæт
Стыр, хъазуатон, карз тохыл кæддæр.

Бавзæрста уый дойны, стонджы бонтæ,
Знæт фын æмæ ʻгæрон балц, фæлæ
Уац Герги дыууæ ʻвнæлды фæкодта
Йе ‘нæнæмыгæвнæлд риумæ уæд.

Æз хъуынтъыз æмæ хъæддыхæй скодтон
Мигъты рæзæг аргъуанæн нывæзт.
Фыды кадыл зæрдæ ‘нувыд ссыгътон,
Уадз зæххыл дæр уа уæлæрвты ‘мвæз.

Зæрдæ пиллоны кæндзæни судзгæ,
Уыцы бонмæ, цалынмæ, фæрнæй,
Ног Ерусалимы рухстау къултæ
Ма сзыной мæ райгуырæн зæххæй.

Сдымдзæн уæд æнахуыр дымгæ уайтагъд,
Зæхмæ ʻвирхъау рухс кæлдзæн, æрвон, –
Уый Æрфæны Фæд йæ хуыз ыскалдта,
Раст цæхæр планетæты дыргъдон.

Балæудзæн мæ разы ‘мбæрзт цæсгомæй
Иу бæлццон, æбæрæг; фæлæ ʻппæт
Бамбардзынæн, уым куы фенон домбай
Æмæ цæргæс, бæлццонмæ тæхæг.

Айзæлдзæн мæ хъæр… фæлæ мæ хъæрмæ
Исчи ‘ххуысмæ рбатындздзæн мæнмæ?
Кæлмытæ ʻрмæст аппарынц сæ цæрмттæ,
Мах та ивæм удтæ, буæрттæ – нæ.