Осетинский язык он-лайн

В осетинских текстах встречается два варианта: Хуыцауæн кувын и Хуыцаумæ кувын.

ПРИМЕРЫ С «-ÆН/-ЙÆН».

1) Русско-осетинский словарь (автор — В.И. Абаев):
благочестивый, боломольный, набожный — хуыцауæн кувæг.

2) Хъарджиаты Беккызæ «Ирон æгъдæуттæ»:
«Ацы фыстытæ кæсгæйæ базондзысты, ирон адæм гуымирыйæн кувджытæ кæй уыдысты, сæ талынгдзинад æмæ æнахуыргонды тыххæй кæрæдзийы кæй æфхæрдтой, кæрæдзийæн фыдбылызтæ кæй арæзтой».

3) Осетинско-русский словарь (Владикавказ, 1993 г. Под редакцией А.М. Касаева, Редактор издания Гуриев Т.А.):
гуымирытæнкувæг — идолопоклонник

4) Перевод свидетелями Иеговы Библии на осетинский язык:
а) Æхсæз боны ис кусæн, æвдæм бон та у сабат, улæфты бон, уыцы бон-иу хъуамæ æрæмбырд уат Хуыцауæн кувынмæ (Левит, 23:3).
б) Паддзахбадæны, хистæр лæгты æмæ цыппар херувимы алыварс цы зæдтæ лæууыд, уыдон се ’ппæт дæр паддзахбадæны раз сæ зонгуытыл æрхаудтой æмæ Хуыцауæн бакуывтой (Раргомад, 7:11).

5) Хауытаты Коста «Ирон æгъдæуттæ».
«Æртхуронæн йæ ном, йæ конд (Хуыцауы хъузон — хуры æнгæс), йæ чъирифыст, йæ гаха, стæй ма йæ Ног азы къæсæрыл Хуыцауæн кæй кувынц, уыдон иууылдæр амонынц, Хуыцау адæмы цардхъомæн цы сæйрагдæр фæрæзтæ радта, уыдон: хур, арт, рухс, хъарм».

6) Лев Толстой «Хаджи-Мурат» (ратæлмацгæнæг — Зæнджианты Бæбу):
«Иууылдæр æмхуызонæй, Шамилмæ гæсгæ, сæ къухтæ схъил кодтой армытъæпæнтæ уæлæмæ арæзтæй, сæ цæстытæ бацъынд кодтой æмæ Хуыцауæн бакуывтой, стæй сæ къухтæ сæ цæсгæмттыл æрхастой æмæ сæ рихиты бын баиу кодтой».

7) Лев Толстой «Кавказаг уацайраг» (ратæлмацгæнæг — Плиты Харитон):
«Федта-иу æй Жилин, мæзджытмæ Хуыцауæн кувынмæ куы фæцæйцыди, æрмæстдæр уæд».

8) Беджызаты Чермен «Мæсгуытæ дзурынц»:
«Фæлæ уырысы æрцыдмæ дæр æнæ дин нæ уыдысты ирон адæм ардтой хуыцауы ном, зыдтой дзуæрттæ дæр, уыди сын дзуары лæгтæ æмæ куыд арæхстысты, афтæ куывтой хуыцауæн æмæ дзуæрттæн, сæ дин кодтой, фæлæ иу зыны куы бахаудысты, уæд-иу дзуары дæр фелгъыстой æмæ-иу дзуары лæгæн дæр аккаг фесты, цин дын фенон, тызмæг адæм уыдысты фыдæлтæ».

9) Илья Чавчавадзе «Цардиппæрд» (ратæлмацгæнæг — Бестауты Гиуæрги):
Мархо даргæйæ, зæдтæн кувгæйæ
Батад, бахус и лæг йæхигъæдæй,

ПРИМЕРЫ С «-МÆ».

1) Перевод свидетелями Иеговы Библии на осетинский язык:
а) «Хуыцаумæ куы фæкувæм, уæд алкæддæр бузныг фæзæгъæм уе ’ппæты тыххæй дæр» (Фессалоникæгтæм 1:2)
б) «Гъемæ мæ фæнды, цæмæй, иумæ кæм æрæмбырд вæййут, уым-иу нæлгоймæгтæ сæ къухтæ сдаргæйæ Хуыцаумæ кувой, уой иузæрдион, мæсты ма кæной æмæ быцæу макæимæ кæной, афтæмæй». (Тимофеймæ 2:8)

2) Лев Толстой «Ныббырст» (ратæлмацгæнæг — Баситы Михал):
«Зоныс, Кавказмæ куыддæр ацыд, афтæ йын аргъуаны Хуыцаумæ бакуывтон æмæ дзырд радтон, сæрæгас æмæ æнæсахъат куы уа, уæд скæнын кæндзынæн Мадымайрæмы ацы хуыз, зæгъгæ».

3) Ног Фæдзæхст (Библийы тæлмацы институт, Мæскуы, 2004)
«Уыцы рæстæг Йесо хохмæ ссыди бакувынмæ, æмæ æнæхъæн æхсæв уым куывта Хуыцаумæ». (Лукайы Евангели, 6:12)

4) Цгъойты Хазби «Арвы дуар»:
«Хабар сæ фыдæн куы радзырдтой, уæд Йамон скъæтæй нывондагæн урс гал сдавта æмæ Хуыцаумæ скуывта: „Хуыцау, нывонд дын фæуæд ацы гал. Уый у дæ хæрæфырт Амран æмæ мæ къухы куыд бафта!“»

5) Коран на дигорском диалекте (переводчик — Федар Таказов):
«Уой фæсте ба Закарий искувта æ Хуцаумæ æма загъта: „Дæ хуарзæнхæй мин хуарз цæуæт раттæ, – кувд игъосагæ ку дæ!“» (3-аг сурæ, 38)

ВОПРОС: Какой из вариантов правильный? Вообще в последние годы чаще встречается вариант с «Хуыцаумæ». Может оба верны? Или возможно изначально в эти действия (кæмæн кувын/кæмæ кувын) вкладывался немного различный смысл (восхвалять/обращаться с молитвой-просьбой), и со временем это различие стерлось.

ОТВЕТ ФИЛОЛОГА АНДЖЕЛЫ КУДЗОЕВОЙ:

Очень интересный вопрос. Спасибо его автору.
Теперь по сути.

1) Кувын (кæмæ?) — молиться, обращаться с молитвой с Всевышнему и ангелам: Хуыцаумæ кувын, зæдтæм кувын, ома куывд Хуыцаумæ, зæдтæм арæзт у;
2) кувын (кæмæн?) — молиться за кого-либо (ноггуырдæн ракувын и пр.).

Не знаю, как объяснить вариант на –æн в многочисленных процитированных источниках.
То, что в настоящее время этот вариант встречается все чаще и чаще (думаю, каждый услышал фразу «Хуыцауæн кувæг адæм стæм...»), мне кажется, обусловлено калькированием русского «молиться Богу», т.е. употреблением в русском дательного падежа. Вот мы его и перенесли на осетинскую почву.