Омар Хайям. Цыппаррæнхъонтæ. — Дзæуджыхъæу: Ир, 1991.
Тæлмацгæнæг — Дзасохты Музафер
Русские переводы:
Г. Плисецкий, О. Румер,
В. Державин, И. Тхоржевский,
Н. Стрижков
21
Кæд къæбæры фаг кусыс, цæуы йыл дæ бар,
Кæд дæхицæн ис искуы хуыссæнуат, хæдзар,
Кæд цагъайраг нæ дæ, стæй нæ дарыс цагъартæ,
Уæд уæларвмæ дæ худ ды фырцинæй æппар.
21
О, если б каждый день иметь краюху хлеба,
Над головою кров и скромный угол, где бы
Ничьим владыкою, ничьим рабом не быть!
Тогда благословить за счастье можно б небо.
22
Нæ балхæндзынæ зонд æхцайæ никæд бон,
Уæддæр мæгуырæн у зæххон дзæнæт зындон.
Фиалкæ-дидинæг — сæркъул, йæ цуры уарди
Сæрыстырæй лæууы: йæ мулкæн нæй кæрон.
22
Богатством,— слова нет,— не заменить ума,
Но неимущему и рай земной — тюрьма.
Фиалка нищая склоняет лик, а роза
Смеется: золотом полна ее сума.
23
Цыма быдыры дымгæ — æрбайсæфти бон,
Цыма бакалди ызмисыл къоппы дзаг дон.
Нал ис раздæхæн уымæн фæстæмæ, мæ зæрдæ.
Ивгъуыдыл та дзæгъæлы нæ хъæуы фæсмон.
23
Словно ветер в степи, словно в репке вода,
День прошел — и назад не придет никогда.
Будем жить, о подруга моя, настоящим!
Сожалеть о минувшем — не стоит труда.
24
Ды дæ зæрдæйы мондæгтæн бархиад ратт,
Зил дæ фæндæтты дыргъдонмæ — ма зон æрбадт.
Ирд, мæйрухс æхсæв хъаз ды цъæх-цъæхид кæрдæгыл:
Схуысс фæсхур, хурæй фест,— афтæ алкæцы хатт.
24
Всем сердечным движениям волю давай,
Сад желаний возделывать не уставай,
Звездной ночью блаженствуй на шелковой травке:
На закате ложись, на рассвете вставай.
25
Нæу дзæгъæл дзырд пайда, рахæсс уый бæсты сæн!
Сау рæсугъды тæвд батæ — мæ удхос мæнæн.
Сты мæ уарзоны былтæ сырх сæны хуызæн.
Ме ’рра монцтау — йæ дзыккутæ,— райгонд сæ дæн.
25
Дай вина! Здесь не место пустым словесам,
Поцелуи любимой — мой хлеб и бальзам.
Губы пылкой возлюбленной — винного цвета,
Буйство страсти подобно ее волосам.
26
Кæд æмбарыс,— æрцæудзæни царды кæрон, —
Уæд, куыд æмбæлы, афтæ фæцæрын уый зон.
Цард дын амонд æрхæсдзæн, куы худай фырцинæй.
Систай хъарджытæ — фестдзæн æнæмæнг зындон.
26
Если жизнь все равно неизбежно пройдет —
Так пускай хоть она безмятежно пройдет!
Жизнь тебя, если будешь веселым, утешит.
Если будешь рыдать — безутешно пройдет.
27
Фæзæгъынц: «Нуазæн нæй, æрлæууыди Сабан».
Кæнæ та: «У Реджеб, хъæуы уæвын уæздан».
Хуыцау, пехуымпар, æз уæ зæрдæхудт нæ исын,—
Ыссардтон нуазæн мæй, уыдзæн уый Рамазан.
27
То слышу я: «Не пей, сейчас у нас Шабан».
А то: «Реджеб идет, не напивайся пьян».
Пусть так: то месяцы аллаха и пророка.
Что ж, изберу себе для пьянства Рамазан.
28
Ницы уыдтæ дæ райгуырды размæ хъыуаг,
Фæлæ райгуырдтæ, æмæ дын ницуал у фаг.
Тагъд, кæм уыдтæ, фæстæмæ фæцæудзынæ уырдæм.
Ног уыдзæни дæ алы фарс алцæмæй дзаг.
28
До рождения ты не нуждался ни в чем,
А родившись, нуждаться во всем обречен.
Только сбросивши гнет ненасытного тела,
Снова станешь свободным, как Бог, богачом.
29
Зондæй чи кæны мах рæстæг, мах заман тох —
Хъуджы бæсты уый хъавы æрдуцынмæ богъ.
Зонд хуыскъæлæй зынаргъдæр цы дуджы нæу, рох
Уый кæмæй фæци — бавзардзæн царды фыдох.
29
Тот, кто следует разуму,— доит быка.
Умник будет в убытке наверняка!
В наше время доходней валять дурака,
Ибо разум сегодня в цене чеснока.
30
Зæгъ, цы фесты ызноны лæппутæ — æвзонг?
Сау æхсырфæй ныккарст уыдон иунæджы онг.
Нæй цæстысыгæй раздахæн мардæн фæстæмæ.
Ратт мæлинагæн уæдæ æнæмæлæт ронг!
30
Где вчерашние юноши, полные сил?
Всех без жалости серп небосвода скосил.
Горевать бесполезно: что было — то сплыло.
Дай вина, чтобы смертный бессмертья вкусил!
31
Æз Хуыцауы хынджылæгæн рагæй быхсын.
Кæд мын бафидид искуы мæ хъизæмар, зын
Æмæ скæнид мæ фыццаг гуырвидауц чызгайы,
Стæй сæнæй дзаг уæззау дурын — диссаджы хуын.
31
Я терплю издевательства неба давно.
Может быть, за терпенье в награду оно
Ниспошлет мне красавицу легкого нрава
И тяжелый кувшин ниспошлет заодно?
32
Абон райсомæн мисхал дæр ницы дæ хъом,—
Иууыл фæндтæ дæр дымгæмæ сдардзæни сом.
Кæн дæ царды кой абон, дæ зонд кæд нæ фæцыд.
Нæу дæуæн дæр дунейы æнусон дæ ном.
32
Ты сегодня не властен над завтрашним днем,—
Твои замыслы завтра развеются сном!
Ты сегодня живи, если ты не безумен.
Ты — не вечен, как все в этом мире земном.
33
Мах бирæ бонтæ ам нæ фæуыдзыстæм тынг,
Уæд циу æнæ уарзт цард, æнæ сæнæй та — фынг?
Цы карæн у нæ зæхх, цæмæн хъæуы уый зонын,
Кæд амæлдзыстæм мах, кæд ахуысдзæн нæ зынг?
33
Увы, не много дней нам здесь побыть дано.
Прожить их без любви и без вина — грешно.
Не стоит размышлять, мир этот стар иль молод:
Коль суждено уйти — не все ли нам равно?
34
Лæууыдис ам кæддæр хъæздыджыты мæсыг,
Бæрæчетæй уыд дзаг йæ хицæутты раз фынг.
Ныр афæлдæхт, ныррыг. Йæ хæлддзæгтæй æрвылбон,
Кæдæм, кæдæм, кæдæм, зæгъгæ, ныккæуы уыг.
34
Где высился чертог в далекие года
И проводила дни султанов череда,
Там ныне горлица сидит среди развалин
И плачет жалобно: «Куда, куда, куда?»
35
Царды чиныг, хъыгагæн, фæдæн фæлдæхт тагъд.
Уалдзæг цинимæ айсæфт, дзæгъæл мæ ныууагъд.
Маргъ-æвзонгад куыд æртахт, куыд атахт фæстæмæ,
Уый мæхицæй дæр ферох. Кæмæ кæнон загъд?
35
Книга жизни моей перелистана — жаль!
От весны, от веселья осталась печаль.
Юность-птица, не помню, когда прилетела
И когда унеслась, легкокрылая, вдаль.
36
Мæ къух куы сисин æз кæйдæр хуызæн сæныл,
Тæккæ ыстырдæр цæф ысуаид уæд мæныл.
Куыдæй хъуамæ уон æз пысылмон динæй разы,
Хуыздæр хорздзинад кæд нымайы уый хъæныл?
36
Отречься от вина? Да это все равно,
Что жизнь свою отдать! Чем возместишь вино?
Могу ль я сделаться приверженцем ислама,
Когда им высшее из благ запрещено?
37
«Æрвылбон расыг дæ,— хæтагæн загъта сих, —
Æрвылсахат дæ уарзт фæкæныс лæгтыл дих».
Уый радта дзуапп: «Дæ раст, фæлæ дæумæ æз зонын
Дзæвгар фылдæр хъæнтæ — æрмæст сæ ’мбæрзы мигъ».
37
Блуднице шейх сказал: «Ты, что ни день, пьяна,
И что ни час, то в сеть другим вовлечена!»
Ему на то: «Ты прав; но ты-то сам таков ли,
Каким всем кажешься?»— ответила она.
38
Рахæссут-ма мын сæн, дойны нал сæтты дон,
Азтæ сбирæ сты тынг, боны абырсы бон.
Сих куыд саразон æз ацы кары мæхицæй,
Кæд нæ ныуазынæн нæй мæнæн иу æфсон?
38
Принесите вина — надоела вода!
Чашу жизни моей наполняют года.
Не к лицу старику притворяться непьющим.
Если нынче не выпью вина — то когда?
39
Ацы царды ныуазын — æппæтæй хуыздæр,
Сау рæсугъд чызджы уарзын — æппæтæй хуыздæр,
Бархи фæндæтты хъазын — æппæтæй хуыздæр,
Маст рохкæнынхъом разын — æппæтæй хуыздæр.
39
В жизни сей опьянение лучше всего,
Нежной гурии пение лучше всего,
Вольной мысли кипение лучше всего,
Всех запретов забвение лучше всего.
40
Ницы рамбулдзæн кувынæй ничи, фæлтау
Нуаз æнæсцухæй, хъæлдзæг чызджыты рæвдау.
Кæд сыкъадзæфтæ, уарзæтты бынат зындон у,
Уæд дзæнæтмæ кæй барвиты цымæ Хуыцау?
40
Лучше пить и веселых красавиц ласкать,
Чем в постах и молитвах спасенья искать.
Если место в аду для влюбленных и пьяниц,
То кого же прикажете в рай допускать?