Сиукъаты Никъала
С 45 Дун-дуне нæ алфæмблай — Дзæуджыхъæу, Ир, 1993—469 ф.

Сиукъаты Никъала

Дун-дуне нæ алфæмблай

§ 26. Стъалыйон рæстæг

Дзырдæн зæгъæм, сымах бадут уаты æмæ рудзынгæй арвы фоныл уынут бæрзонд мих кæнæ заводы фæздæгдзæуæн труба. Зæгъæм, ахсæв михы комкоммæ рацыд иу æрттиваг стъалы æмæ изæры 9 сахатыл михы аууон фæци. Кæд уæ сахат раст цæуы, уæд сомæхсæв уыцы стъалы михы аууон фæуыдзæни 9 сахатыл нæ, фæлæ 8 сахаты æмæ 56 минутыл. Фараст сахатыл уыцы стъалы уыдзæн михæн рахизæрдыгæй. Иннæбон æхсæв стъалы михы аууон фæуыдзæни 8 сахаты æмæ 52 минутыл. Афтæ-иу алы ’хсæв дæр стъалы михы аууон фæуыдзæни 4 минуты раздæр. Ацы фæзынд ууыл дзурæг у, æмæ Зæхх йæ сæмæны алыварс æрзилы 24 сахатмæ нæ, фæлæ 23 сахаты æмæ 56 минутмæ, кæнæ дырысдæрæй: 23 сахаты 56 минуты æмæ 4 секундмæ. Уыцы рæстæджы гæппæл хонынц стъалыйон суткæ.

Стъалыйон суткæ йæ дæргъ нæ ивы æмæ уымæ гæсгæ нымад у рæстæджы иуæгыл; æнæуый суткæйæ стъалыйон суткæ 3 минуты æмæ 56 секунды цыбырдæр у. Афтæ цыбырдæр сты стъалыйон рæстæджы æндæр иуæгтæ дæр: дзырдæн зæгъæм, стъалыйон сахат æнæуи сахатæй 10 секунды цыбырдæр у.

Астрономон обсерваториты сахæттæ фæкусынц стъалыйон рæстæгмæ гæсгæ. Стъалыйон рæстæгмæ гæсгæ стъалы иу хатт цы афон скæса, иннæ хатт дæр скæсдзæни раст уыцы афон. Стъалыты картæ æмæ йæ сахаты фæрцы астроном боныгон дæр базоны, уæлгоризонт кæцы стъалытæ сты, арвы æмбисы дзы чи ис, кæнæ ныгуылынмæ кæцытæ хъавынц, уый. Æнæуи сахаты фæрцы уый базонæн нæй, стъалыйон рæстæг куы нæ рахынцæм, уæд.

Стъалыйон суткæйы райдайæныл банымайæн ис, искæцы æрттиваг стъалы меридианыл куы фæцæйхиза, уыцы момент. Фæлæ бадзырдмæ гæсгæ стъалыйон суткæйы райдайæныл нымайынц, уалдзыгон бонæмиасады стъæлф меридианыл куы фæцæйхизы, уыцы момент. Афтæмæй, уалдзыгон бонæмиасады стъæлф уæллаг кульминацийы куы вæййы, уæд стъалыйон рæстæг амоны 0 сахаты, уый фæстæ иу сахат, стæй дыууæ æмæ аф. д.

Астрономон куыстытæн иттæг хорз уæвгæйæ, стъалыйон рæстæг адæмон царды спайда кæнынæн нæ бæззы, уымæн æмæ стъалыйон суткæйы райдайæн куы райсомæй вæййы, куы æмбисбон, куы та æмбисæхсæв. Адæм сæ цард æмæ сæ куыст аразынц стъалытæм гæсгæ нæ, фæлæ Хур куыд зилы арвыл, уымæ гæсгæ.